Tijdens de jaarlijkse klimaat-hoogdagen die dit jaar in Parijs plaatsvonden kwam ook CATAPA in ‘klimaat-actie’, samen met honderden organisaties en duizenden activisten. Zolang de globale extractivistische sector haar greep op lokale gemeenschappen, overheden en consumenten behoudt, blijft daadwerkelijke klimaatrechtvaardigheid een utopie. Het verbreken van die greep kan enkel van onderuit komen. Zonder een georganiseerde protestbeweging brengt geen enkel klimaatakkoord redding.
No global warm(in)ing
Grondstoffenontginning draagt niet alleen in zeer grote mate bij tot de uitstoot van broeikasgassen, maar vormt de ruggengraat van een economisch en maatschappelijk model dat een leefbare planeet in de weg staat. De impact van grondstofontginning noch duurzame alternatieven kunnen genegeerd worden in het klimaatdebat. Ze konden evenmin genegeerd worden in de Zone d’Action pour le Climat (ZAC) die vijf dagen lang huis hield in het cultureel centrum Centquatre, met een uitgebreid programma aan nevenactiviteiten om de druk op de onderhandelende overheden en lobbyende bedrijven in Le Bourget, op te drijven en respect te eisen voor de rechten van natuur en gemeenschappen.
Op Wereld Mensenrechten dag, donderdag 10 december, organiseerde Gaia Foundation en de internationale coalitie Yes to Life, No to Mining -waar ook CATAPA deel van uitmaakt- een forum waar gemeenschapsleiders uit verschillende continenten getuigden over hun dagdagelijkse strijd tegen de extractivistische invasie van multinationale bedrijven. Hun recht op leven, land en water vereist respect voor hun recht om resoluut neen te zeggen tegen mijnbouwprojecten die hen letterlijk de grond onder de voeten wegnemen. In de context van klimaatverandering zijn die projecten des te levensbedreigender. Of zoals een inheemse leider uit Rusland het uitdrukt: “we kunnen ons aan alles aanpassen, maar niet zonder onze grond”.
Uiteenlopende verhalen, één strijd
Clemente uit de Filipijnen getuigde over de forse opmars van grootschalige mijnbouw in zijn land en de corporatieve land grab, parallelle militarisering en destructieve ecologische en sociale gevolgen die dit met zich meebrengt. Lokale inheemse, boeren- en vissersgemeenschappen komen in opstand, maar betalen een hoge prijs. Enkel in 2010 werden er 36 anti-mijnbouw activisten in het land vermoord, en recentelijk treft het geweld vooral de Lumad in Mindanao.
Marta groeide op in de Ogone regio in de Niger delta, waar Shell grote olie-extractieplannen had. In respons op de destructie van wat ooit de regionale voedselbron was, ontstond in de jaren 1980 een verzetsbeweging van onderuit, en vooral gedragen door vrouwen. Na verschillende onbeantwoorde pogingen tot dialoog verklaarde de bevolking Shell persona non grata. Internationale aandacht groeide, wat leidde tot een VN rapport en een nationale onderzoekscommissie. Vandaag geeft Shell haar investeringen in Ogone op en de regio is een inspiratiebron geworden voor verzetsbewegingen wereldwijd.
De situatie in Siberië maakt de directe extractie-klimaat link pijnlijk-ironisch duidelijk. Viacheslav sprak in naam van de inheemse volkeren uit de Arctische regio in Rusland. Klimaatverandering doet de permafrost verdwijnen, en daarmee ook hun traditionele levenswijze; “de natuur vertrouwt ons niet meer”. Maar de grootste bedreiging voor inheemse territoria ontstaat door de nu toegankelijk geworden voorraden diamant, steenkool, olie, gas, goud en andere grondstoffen die tot voor kort veilig onder het ijs zaten.
De getuigenis uit Minas Gerais, Brazilië, waar zich recentelijk één van de grootste mijn-milieurampen voordeed, lijkt een tragische voorbode voor de toekomst die Siberië dreigt op te gaan. Om solidariteit met het getroffen Mariana te uiten, werd een krachtige solidariteitsbrief de wereld ingestuurd die ook uw handtekening kan gebruiken.
Annex Zero
De ironie van de klimaatonderhandelingen werd door Kjell van het Leave it in the ground initiative belicht. Er wordt hard gewerkt aan een beleid dat minder CO2 uitstoot produceert, maar dan wel zonder de bron van die uitstoot structureel aan te pakken: de extractieve industrieën. De Nigeriaanse milieuactivist Nnimo Bassey, ex-voorzitter van Friends of the Earth International, pikte hierop in en stelde Annex Zero voor, een voorstel gelanceerd door de NGO Oilwatch.
Annex Zero vertrekt vanuit een kritiek op het internationale klimaatbeleid waarbij de VN conventie landen in Annex 1 (geïndustrialiseerde landen), ‘Non-Annex 1’ (het Zuiden) en Annex 2 (OECD leden van Annex 1) verdeelt. Die constellatie impliceert een neokoloniale logica waarin het Zuiden afhankelijk blijft van technologisch, financiële en politieke steun vanuit het Noorden in functie van een emissieverlaging in het Zuiden. Inheemse volkeren, regionale groepen en lokale gemeenschappen, eisen volwaardige erkenning van de dagdagelijkse inspanningen die ze als meest kwetsbare, meest genegeerde, maar ook meest strijdvaardige bevolkingsgroepen verwezenlijken. Bovendien eisen ze een echte emancipatie van fossiele brandstoffen, waarbij niet de hoeveelheid uitgestoten CO2, maar de hoeveelheid niet-ontgonnen brandstoffen gehanteerd wordt als maatstaf in de strijd tegen emissies.
De grenzen van de planeet
Het forum, als een mini-synthese van de ZAC, bracht getuigenissen van verwoesting, verontwaardiging, en wanhoop, maar ook van hoop, creativiteit en strijdkracht samen, vanop de frontlijn van klimaatverandering. De kracht en urgentie van die frontlijn werd zaterdag 12 december, #D12, letterlijk in de verf gezet. Ondanks de noodtoestand, vormden duizenden enthousiastelingen, jong en oud, een dikke waarschuwende rode lijn, pal in het centrum van Parijs. De rode lijn stond voor de minimale grenzen die maximaal respect vereisen om de komende generaties een leefbaar onderdak te gunnen op deze planeet. De rode lijn stond ook voor het succes en noodzaak van krachtige sociale bewegingen die ons niet-aflatend aan die verplichting houden.
Ondertussen legden de wereldleiders de laatste hand aan het fameuze klimaatakkoord. Een historisch akkoord kwam uit de bus. Kritische reacties bleven echter niet uit. Eén van de betere analyses kan je terugvinden bij Gaia Foundation.
“Het zal ons niet uit onze put halen, maar het maakt de helling minder steil”, stelt Kumi Naidoo, directeur van Greenpeace. Het akkoord heeft namelijk ambitieuze doelstellingen, maar ontbreekt de nodige afdwingbare afspraken om een effectieve systeemverandering te garanderen. Dit doet de nood voor een wereldwijde beweging, die een strijd op vele (milieu, inheemse, mensenrechten-, en vrouwenrechten-) fronten verenigd, enkel groeien, en zo van het akkoord “een grond, en niet een plafond voor actie” maakt, zoals Bill McKibben van 350.org oppert. Het Keystone XL protest in de VS, de Ende Gelände beweging in Duitsland en de Sarayaku in Ecuador zijn maar enkele voorbeelden die aantonen waartoe sociaal protest in staat is.
Georganiseerde burgerbewegingen dwingen transitie af; wachten op krachtdadige overheidsbeslissingen zal ons niet verder helpen. Het is aan ons om de verandering te maken. Door een fundamentele paradigmawijziging een collectief denken en doen waarin de natuur opnieuw centraal staat. Door on-aflaatbare druk op onze regeringen voor een serieus klimaatbeleid. Door internationale solidariteit met de gemeenschappen die van op de frontlijn van klimaatverandering hun toekomst letterlijk zien verdampen, zoals aan het Poopómeer in Bolivia. Met CATAPA zetten we ons engagement verder, radicaal brekend van valse oplossingen en business-as-usual, op weg naar een post-extractivistische wereld.