In Vlaanderen beschikt al 77,7 procent van de bevolking over een smartphone. Bovendien stijgt de wereldwijde vraag naar smartphones voortdurend. Ook de vraag naar de metalen waaruit deze zijn samengesteld neemt bijgevolg gestaag toe.
Wat zijn de gevolgen hiervan?
Liggen de Vlamingen daar wakker van?
Recycleren ze hun toestellen?
Met deze vragen startten twee studentengroepen van de bachelor bedrijfsmanagement aan de Arteveldehogeschool in 2017 hun bachelorproef rond recyclage in Vlaanderen.
In smartphones zit onder meer goud, lithium, aluminium en koper. Ook goud, zeg je? Er zit ongeveer 0,015 gram goud in elke smartphone. Als je weet dat er in België in 2014 2,8 miljoen smartphones worden verkocht, is dat gemiddeld 42 kilo goud per jaar enkel en alleen voor de Belgische verkoop van smartphones. Op wereldniveau wordt dat 22,5 ton goud per jaar. Rond de gevolgen van de ontginning van deze metalen op milieu en mensenrechten werkt CATAPA al jaren. Om maar één voorbeeldje te geven:
Om het goud te ontginnen voor één GSM is 150 liter water nodig. Voor alle smartphones die in België op één jaar tijd gekocht worden is dit dan ook 420 miljoen liter water. En dan nemen we het verbruik voor andere metalen en voor de fabricage nog niet in rekening.
Goud is bijna 100 procent recycleerbaar. Het is dus niet nodig om dit voortdurend uit de grond te blijven halen. Dit kan uit juwelen, goud waarop gespeculeerd wordt en… uit ICT zelf! De concentratie van metalen is immers veel hoger in e-waste dan in de ondergrond. Dat bewijst onderstaand beeld:
Oude toestellen die nog herbruikbaar of herstelbaar zijn kan je schenken, naar de kringloopwinkel brengen, inleveren tegen betaling voor refurbishment of verkopen. Als ze echt stuk zijn, breng je ze naar een recyclepunt. Zo moeilijk is dat niet. Men zou denken dat consumenten hun verantwoordelijkheid opnemen en duchtig recycleren… Helaas.
In 2016 werd reeds 10,2 kg electro per inwoner ingezameld in België. Recupel bevestigt dat dit cijfer jaarlijks stijgt. Toch dient slechts 4 procent zijn end-of-life toestellen in.
Er zijn vier grote pijnpunten die naar voren komen uit het onderzoek van de studenten en die verklaren waarom dit percentage zo laag ligt, ondanks het enorme sociale en ecologische belang.
- Om te beginnen lijken de consumenten te weinig geïnformeerd. 1 op 3 van de respondenten weet niet dat hij een oude gsm kan binnenbrengen. Bovendien kennen ze ook de inzamelpunten niet.
- Vlaamse consumenten maken zich ook zorgen over wat er in het recyclageproces met hun data gebeurt. Zijn deze persoonlijke data wel veilig van hun telefoon gewist?
- 65 procent zou overtuigd worden om te recycleren als er een vergoeding tegenover staat.
- 19 procent heeft ook gewoon graag een reserve toestel in huis.
- Consumenten hebben weinig tot geen kennis over metalen en de impact van mijnbouw. 67 procent van de ondervraagden kan geen enkel edelmetaal opnoemen dat aanwezig is in een smartphone. Een vierde van de ondervraagden weet zelfs niet dat er edelmetalen in een GSM verwerkt zitten.
De overgrote meerderheid (90 procent) van de respondenten vindt recyclage belangrijk tot zeer belangrijk. Hoe kunnen ze dan overtuigd worden om het daadwerkelijk te doen? De respondenten geven aan dat:
- Inzamelpunten makkelijk bereikbaar moeten zijn, gebruiksvriendelijk, klantvriendelijk en vooral kosteloos.
- Ze graag een vergoeding zouden krijgen voor hun inlevering.
- Informatie nodig is over de inzamelpunten, het recyclageproces en de positieve gevolgen.
De studenten geven alvast een creatieve aanzet. Ze stellen het LOVE principe voor. Ze geven daarbij aanbevelingen die inspelen op Laksheid, Overtuigingen en VErtrouwen:
- a) Laksheid: er moet worden ingezet op een holistisch afvalverwerkingssysteem. Enkele ideeën hiertoe zijn bijvoorbeeld elke maand klein elektronisch afval op laten halen, een recycle app lanceren, een nationale GSM inzameldag of een vergoeding aanbieden.
- b) Overtuiging: De burger zou meer gesensibiliseerd moeten worden over de impact van de ontginning van grondstoffen en de positieve impact van recyclage op het milieu moet beklemtoond worden. Er moet transparantie zijn over het recyclageproces.
- c) VErtrouwen: Zet campagnes op om te informeren, wees transparant over het recyclageproces en het wissen van persoonlijke data.
Waar ligt dan de toekomst? In een circulaire economie. Daarbij is de eerste prioriteit het voorkomen van afval. Minder consumeren staat daarbij op kop. Daarnaast is ecodesign, waarbij toestellen bestaan uit modulaire elementen die gemakkelijker te repareren en recycleren zijn, een must. Als er toch opnieuw geproduceerd moet worden, gebeurt dit beter met gerecycleerde grondstoffen. Zo worden via urban mining de waardevolle grondstoffen uit e-waste gerecyleerd.
Het mag duidelijk zijn dat de huidige productie van edelmetalen een bijzonder hoge sociale en milieu impact heeft. Iedereen kan zijn verantwoordelijkheid opnemen om deze impact te doen dalen, van beleidsmaker tot producent tot individuele consument. Make ICT fair!
Gebaseerd op het onderzoek uit 2017 van studenten Bachelor in het Bedrijfsmanagement – afstudeerrichting Internationaal Ondernemen aan de Arteveldehogeschool Gent.
De Boom Lina – Dekerf Yorick – Dheere Stef – Idrizi Qendresa – Schroyen Heike – Robin Polley – Bjarne Rasschaert – Gilles Ramon – Manu Goedertier – Nikki De Nutte