Lima – Cerro de Pasco, 7 uur met de bus. Een kleine 300 km scheiden hemel en hel. Het verschil tussen de trendy restaurants en cafés in Lima en de grauwe grijze stad Cerro de Pasco kan niet groter zijn.
De weg naar Pasco stijgt van zeeniveau over een pas van 4800m en kronkelt zich zo een weg naar het hoogplateau. We passeren honderden zwaar beladen vrachtwagens die met een slakkengangetje de bergen op tuffen. Een machtig groen berglandschap schuift langs ons voorbij. Tussen de verschillende bergtoppen zijn af en toe grote oranje kale vlekken zichtbaar. Deze diepe wonden, in dit anders ongerepte landschap, blijken mijnprojecten te zijn. We steken nog een vrachtwagen voorbij maar moeten plots remmen omdat vanuit de bocht een andere truck oog in oog met ons komt te staan. Wat later, op zo een 4000m hoogte, doemt door een natte grijze mist een steriele vallei op. Een berg, half afgegraven, toont vanuit zijn open buik prachtige kleuren, van geel tot oranje. Het gigantische project Morococha ligt aan onze voeten en vormt een voorbode van wat we later zouden zien in Cerro de Pasco.
We rijden onder een bord “Welkom in Cerro de Pasco – hoofdstad van de mijnbouw in Peru”, 200 meter verder ligt de stad plots aan onze voeten. Een verdeelde stad met in het centrum een gigantisch gapend gat (1 km op 1,5 km met een diepte van meer dan 500m), het resultaat van 55 jaar graven. Een zoektocht naar metaal waarvoor alles moet wijken. Het culminatiepunt van het kapitalistische systeem dat winstbejag voor alles stelt. Ditalles ontdekten we pas later, wanneer de impact van het bedrijf Volcan (het Peruaanse bedrijf dat in het jaar ´99 de mijn voor een prikje opkocht) ons helemaal duidelijk werd.
De stad is letterlijk verdeeld door het grote gapende gat dat de verschillende wijken van elkaar scheidt; al grappend wordt het ook wel eens de grootste “Plaza de Armas” (Grote Markt) van Peru genoemd. Maar daarnaast is er ook een psychische verdeeldheid voelbaar. De bevolking is zich sterk bewust van de impact die deze put heeft op hun gezondheid maar is niet onverschillig voor de financiële kant van het bedrijf.
De mijn mag niet verdwijnen!
Hoewel van de 75.000 inwoners van Pasco slechts 2000 een vast en 3000 een tijdelijk contract hebben bij het bedrijf Volcan, is de mijn essentieel voor Cerro de Pasco. Mijnbouw is hier al aanwezig sinds de kolonisatie en is niet meer weg te denken uit de plaatselijke economie. Ook de verschillende sociale organisaties erkennen dit belang en ze pleiten dan ook niet voor de sluiting van de mijn.
Deze economische afhankelijkheid zorgt voor een gevaarlijke tolerantie en onverschilligheid bij zowel de plaatselijke bevolking als de overheid. Dit en het feit dat Volcan geen enkele verantwoordelijkheid opneemt, zorgt voor een niet te overziene sociale, medische en ecologische ramp.
Waar komen onze metalen vandaan?
Cerro de Pasco is een polyminerale mijn met als belangrijkste metalen lood, zilver en zinc. Om de metalen uit de grond te halen wordt het gedolven gesteente gemalen, waarna een chemisch proces wordt toegepast om de metalen te onttrekken aan de erts.
Eens de metalen onttrokken zijn blijft er afvalgesteente over. Dit mijnafval bestaat uit gesteente vervuild met resten van verschillende metalen en chemicaliën die voortkomen uit het proces van de extractie (o.a. cyanide). Wanneer dit afval niet goed wordt opgeslagen, is er gevaar voor een onherstelbare vervuiling. In Cerro de Pasco is dit alomtegenwoordig. Vrachtwagens rijden af en aan met deze gevaarlijke overschotten, gevaarlijk stof waait op uit hun open laadbakken. Twee lagunes, waar ooit lamas, koeien en geiten kwamen drinken, zijn zo goed als volledig opgevuld. Het overgebleven water ziet vuurrood. Ook binnen de stad is dit materiaal overal aanwezig. Doordat de gesteente gemalen zijn vermengen de zware metalen en chemicaliën zich bovendien een stuk makkelijker met lucht en water. Daarnaast is er de vervuiling door zure drainage. Dit is een natuurlijk proces dat gestart wordt doordat de dieperliggende aardlagen in contact komen met zuurstof en water. Hierdoor komen de zware metalen makkelijker vrij en wordt het water verzuurd.
Situatie in Pasco.
In Pasco spelen kinderen op en rond het mijnafval. Op een veld naast het mijnafval wordt stevig gevoetbald. Stof waait op, de handen vuil van de ondergrond, even iets eten en de gevaarlijke stoffen komen ook via de mond binnen. Een project van Volcan wordt gelanceerd: “genoeg je handen wassen om de impact te verkleinen”. We zijn een sociaal verantwoord bedrijf; we denken aan de inwoners van Pasco…
De vervuiling is alomtegenwoordig. Het mijnafval is overal: tussen de verschillende wijken in de vorm van gigantische bergen, bij de bouw van een nieuwe busterminal om de ondergrond te verhogen (de oude moest wijken voor de uitbreiding van de put), bij de versteviging van aarden wegen, etcetera.
De lucht, de aarde en het water in en rond Pasco worden dus niet enkel vervuild door de put zelf, maar voornamelijk door het omliggende mijnafval. De hele stad ligt onder een laagje gevaarlijk stof. Het grondwater, de rivieren en meren hebben zwaar te leiden onder de zure drainage en chemicaliën.
De beloofde economische ontwikkeling blijft uit.
De mijnbouw belooft economische ontwikkeling en voorruitgang maar kan deze beloftes vaak niet waarmaken. Ondanks de massale aanwezigheid van mijnbouw in het departement Pasco, leeft 63,4% van de bevolking in armoede. Het percentage van extreme armoede in Pasco is iets meer dan 30%. Extreme armoede komt voornamelijk voor in gemeenschappen die leven van wat ze produceren op het land. Dit is niet anders in de omliggende gemeenschappen van Pasco.
Het is schrijnend dat de impact van de mijnbouw voornamelijk deze gemeenschappen treft. Verschillende boeren verklaarden dat hun dieren stierven na gedronken te hebben uit omliggende rivieren. “Ik ben met de kadavers naar het bedrijf gegaan, ze vroegen hoeveel de dieren waard waren en gaven me het geld en de kous was af.” Waar vroeger veeteelt (lamas, alpacas, schapen, geiten en koeien) de belangrijkste bron van inkomsten was, trekt de veeteelt weg. Ook de weinige landbouw aanwezig op deze hoogte neemt af.
Daarnaast houdt de “economische ontwikkeling” geen rekening met de (toekomstige) kost van vervuiling en gezondheidsimpact. Kan er echt gesproken worden van ontwikkeling als een hele stad vervuild wordt en de bevolking vergiftigd?
De weinige onderzoeken die zijn uitgevoerd tonen dat 85% van de onderzochte kinderen binnen de stad te veel lood heeft in hun bloed. Tot 3 maal meer dan de toegestane internationale norm vastgelegd door het WHO, 10 μgram/deciliter. Een teveel aan lood in het bloed leidt tot migraine aanvallen, concentratiestoornissen, auto immuun ziekten en kankers. De tot nu toe uitgevoerde studies onderzochten enkel de aanwezigheid van lood, daarom wordt er steeds over lood gesproken. Mijnbouw brengt echter vele andere gevaarlijke chemicalieën en zware metalen voort. Zolang hiernaar geen onderzoek is gedaan, bestaat er ook geen cijfermateriaal, en dus bestaat er ook geen probleem, toch?
Ook grondig onderzoek naar de impact op het milieu ontbreekt. Een bezoek aan de stad laat echter weinig aan de verbeelding over. De zogenaamde inspanningen van Volcan zijn een doekje voor het bloeden. De gebouwtjes die het water zuiveren zijn een schaamteloze poging aan de normen te voldoen. Ook het project over hygiëne gaat voorbij aan de ware rede van de vervuiling en gezondheidsproblemen.
Alsof het nog niet genoeg is…
Naast vervuiling wordt de bevolking geplaagd door andere ongemakken. Volcan exploiteert niet enkel via een open put maar heeft ook ondergrondse mijnbouwactiviteiten waarbij dynamiet wordt gebruikt. Omdat dit plaats vindt onder bepaalde wijken van de stad veroorzaakt het hevige aardschokken en grondverzakkingen. Huizen zakken weg, muren barsten en sommige huizen staan op instorten. Ook hier neemt het bedrijf geen enkele verantwoordelijkheid. Een ingenieur van de mijn verklaarde: “Voor het gebarsten huis werden 7 á 8 zakken zand gebruikt voor één zak cement, waar drie zakken zand voor één de norm zijn. Hierdoor was het huis niet stevig genoeg!” De mensen moeten dus gewoon steviger bouwen.
Vermits de gebarsten huizen voornamelijk aan de rand van de put staan is Volcan vaak bereid de huizen op te kopen met het oog op verdere uitbreiding. Uiteraard zijn de prijzen bepaald door de staat van het huis.
De stad is steeds in beweging. De allesverslindende put wordt groter en de stad wijkt. De grond wordt steeds schaarser en de mensen beginnen hoger en hoger op de omliggende heuvels te bouwen, met bijkomende problemen voor de toevoer van water en elektriciteit. Als mensen niet willen verkopen worden ze onder druk gezet en weggepest. Jaime Luis Silva Ponce van LABOR, een ONG die zich bezighoudt met de problemen in Cerro de Pasco, vertelde dat een man die zich verzette tot 2 maal toe een emmer water in zijn elektriciteitskast gegoten kreeg.
Hoe kan dit allemaal blijven gebeuren?
80% van de media in Cerro de Pasco is in handen van het bedrijf. Daarnaast verdenkt LABOR, Volcan ervan verschillende organisaties en de overheid om te kopen.
Verschillende gebeurtenissen ondersteunen deze aanteigingen. Tijdens de onderhandelingen over de huidige uitbreiding van de put, “Plan L”, weigerde de lokale overheid aanvankelijk om ook maar 1 cm af te staan. Twee weken later werd er een akkoord getekend; hierin gaf de burgemeester toestemming om het gebied verder te exploiteren. Bij de uitvoering van “Plan L”, zal 11,4 hectaren stad in de put verdwijnen waaronder het volledige oude stadscentrum.
De voorwaarden opgenomen in het akkoord zijn onbegrijpelijk. Het “Plan L” schatte het stadsgedeelte dat dient te verdwijnen in op 10 miljoen US$ (een loutere optelling van de waarde van de onderdelen: de kerk US$ 719.770, het stadsplein US$ 320.000, en zo voort). Volcan zal deze 10 miljoen ter beschikking stellen in de vorm van enkele projecten. Belangrijk om te weten is echter dat één derde van dit bedrag wordt uitgetrokken voor een controversieel project. Dit plant de opvulling, met mijnafval, van de enige laguna die de stad nog rest. Op deze manier kan Volcan een deel van zijn gevaarlijk gesteente kwijt en wordt er woonruimte gecreëerd voor mensen die door de implementatie van “Plan L” moeten verhuizen. Er wordt volledig voorbij gegaan aan het feit dat de ondergrond waarop deze mensen zullen gaan wonen bestaat uit met zware metalen vervuilde grond.
De burgemeester die geen centimeter wou afstaan aan het bedrijf ondertekende dus 2 weken na zijn resolute NEE een akkoord waarin hij niet alleen het oude stadcentrum opoffert, maar waarin hij ook toestemming geeft voor het dempen en vervuilen van de laatste lagune die de stad rijk is.
Het enige dat het “Plan L” op dit moment nog in de weg staat, is een goedkeuring van de EIA (Estudio de Impacto Ambiental, studie van de milieu impact). Deze studie van het MEM (Ministerie van Energie en Mijnbouw) zal de ecologische impact van het project becijferen.
Omdat de huidige federale regering van Peru, onder leiding van President Allan Garcia, een blind geloof heeft in “de mijnbouw als motor voor de ontwikkeling van Peru”, is een goedkeuring van dit document waarschijnlijk.
Groteske verhuis.
Vermits niemand wil dat het bedrijf de deuren sluit en de toestand stilaan onleefbaar is geworden, wordt er nu voorgesteld om de stad in zijn geheel te verplaatsen naar een gezondere omgeving. Volgens een enquête, uitgevoerd door LABOR, steunt 67% van de bevolking dit plan. De regionale en provinciale regering van Pasco hebben besloten een informatiepunt te openen dat zal luisteren naar de opinies van de inwoners van Cerro de Pasco. Yomar Meléndez, raadgever van de burgemeester van Pasco, verklaarde dat het kantoor eind april geïnstalleerd zal zijn en dat de regionale overheid op dit moment op zoek is naar een geschikte plaats om de stad te verhuizen.
De vraag is echter wie gaat opdraaien voor de kosten van deze ambitieuze verhuis. De logica en het gezonde verstand wijst naar het bedrijf en de overheid. De geschiedenis van de peruaanse mijnbouw heeft echter aangetoond dat gezond verstand en logica soms ver zoek zijn.
En zo wordt de stad verder uitgehold en gaat de vuiling verder. Camions rijden onverminderd voort, 24u op 24u. De put wordt dieper, de hopen mijnafval hoger. Meren kleuren rood een kabbelen richting platteland. Het leven gaat verder…
Thomas Quirynen
Zuidmedewerker Catapa
—————————————————————–
Waarom is mijnbouw zo vervuilend?
Voor de extractie van zilver gebruikt Volcan het lixivatieproces waarbij cyanide wordt gebruikt: water met een cyanide oplossing laat men door hopen gemalen gesteente lopen. De cyanide bindt zich met het zilver en wordt onderaan opgevangen. Cyanide is een uitermate giftige stof. De dodelijke dosis voor de mens bedraagt slechts 50 – 200mg. Voor zinc en lood daarentegen wordt flotatie gebruikt. Water en verschillende chemicalieën worden toegevoegd zodat het metaal zich bindt. Daarna wordt het verschil in drijfkracht gebruikt om de verschillende elementen te scheiden. Eens de metalen onttrokken zijn, blijft vervuild afvalgesteente over. Hierin zitten resten chemicalieën en zware metalen. Het is essentieel dat dit afval op een verantwoorde manier wordt opgeslagen en verwerkt. In Cerro de Pasco wordt het eenvoudig weg in lagunes gestort en tussen de huizen gedumpt.
De vervuiling wordt nog een stuk verergerd door zure drainage. Dit is een chemisch proces dat veroorzaakt wordt door bepaalde bacterieën en microorganismen (o.a. acidophiles) die natuurlijk voorkomen in de gesteenten die gedolven worden. Deze organismen vermenigvuldigen zich exponentieel wanneer ze bloot gesteld worden aan lucht en water en vormen tevens zwavelzuur. Dit zorgt ervoor dat niet alleen het water wordt verzuurd maar ook dat er zware metalen vrijkomen. Het zure water en de zware metalen zijn dodelijk voor vissen, dieren en planten. Zure drainage komt niet enkel voort uit de mineraalrijke ertsen maar ook uit de bovenliggende lagen die geen economische waarde hebben, maar noodzakelijk moeten worden afgegraven.