De Europese Unie keurt nieuwe mijnbouwprojecten goed en negeert daarbij de lokale bevolking. In mei 2024 ging de Europese Critical Raw Materials Act in voege. Het doel: Europa onafhankelijker maken op het vlak van grondstoffen die de EU essentieel acht voor haar economie. Meteen werd er een oproep gelanceerd voor projecten die dit mee konden realiseren. Vorige week werd bekend gemaakt welke 47 projecten financiering en versnelde vergunningsprocedures zullen krijgen. 23 ervan zijn mijnbouwprojecten.
De stem van lokale gemeenschappen wordt niet gehoord
Lokale gemeenschappen werden niet geconsulteerd in dit beslissingsproces. De 4 open put lithiummijnen die Savannah Resources wil openen in Covas do Barroso, Portugal, staan op de lijst. Dit ondanks jarenlang protest van de lokale bevolking. De mijn van Anglo American die de Sámi van hun land zou drijven in Lapland: op de lijst. De mijn van Euro Sun Mining in Rovina, waartegen de lokale bevolking een rechtszaak won, je raad het al: op de lijst. Cinovec in Tsjechië? Jup.
De EU laat haar geostrategische belangen voorgaan op de gezondheid en leefomgeving van duizenden mensen. Daarmee treedt het haar eigen conventie van Aarhus met de voeten. Het is verplicht bij lokale gemeenschappen toegang tot milieugerelateerde info over hun leefomgeving te verschaffen, hen betekenisvolle inspraak te verlenen bij projecten die een impact hebben op hun leefomgeving en hen toegang te geven tot een onafhankelijke rechtbank om dit recht te garanderen. De EU treedt negeert haar eigen wetgeving om bedrijven naar metaal te laten graven.
Mijnbouw=milieuramp
Het is logisch dat er geprotesteerd wordt tegen het openen van nieuwe mijnen. De Europese regelgeving rond mijnbouw is beperkt tot het 20 jaar oude ‘Extractive Waste Directive’, hopeloos verouderde wetgeving. Zelfs landen met een geschiedenis van destructief extractivisme als Brazilië en Peru doen het beter op dat vlak. Europa heeft bovendien een geschiedenis van verregaande destructie door mijnbouw. In 1998 brak een dam van een Boliden-mijn in Aznacóllar, Spanje en werd 6 miljoen ton giftig mijnbouwafval in de omgeving geloosd. Boliden verklaarde haar Spaanse tak failliet en nam nooit volledige verantwoordelijkheid voor de door haar veroorzaakte schade. In 2000 brak een dam in Baia Mare en werden enorme hoeveelheden cyanide geloosd. Het drinkwater van 2,5 miljoen Hongaren werd vergiftigd en 80% van de vissen in de Tiszarivier stierf.
De dammen voor opslag van mijnbouwafval die zullen gebouwd worden voor de huidige mijnbouwgolf zouden bij een breuk of lek een veelvoud van die schade kunnen veroorzaken. Het is opvallend dat de lijst strategische projecten van de EU volstaat met bedrijven die zich schuldig hebben gemaakt aan ecocide. De kopermijn van Cobre Las Cruces loosde arsenicum in de omgeving rond Sevilla, putte het grondwater verder uit dan was toegelaten, zag drie van haar managers veroordeeld voor ecologische misdaden en had in 2019 nog een aardverschuiving op haar terreinen, maar krijgt vandaag doodleuk extra financiering en makkelijkere toegang tot vergunningen van de EU. Op zich is dit niets nieuws, dit soort bedrijven krijgt via onder andere het Horizon project al jaren middelen van de EU voor ‘groene mijnbouw’. De schaal (en dus de gevolgen) zijn nu alleen een pak groter.
Mijnbouw heeft echter geen rampen nodig om het milieu en de leefomgeving kapot te maken. De mijnbouwsector is verantwoordelijk voor naar schatting 4 tot 7 procent van de wereldwijde uitstoot. Mijnbouw heeft gigantische hoeveelheden water nodig en put het grondwater uit. Mijnbouwafval en de opslag ervan is vervuilend en (zoals in de vorige paragraaf getoond) risicovol. In Kiruna, Zweden is onlangs een heel dorp moeten verplaatst worden omdat het letterlijk in een mijn aan het vallen was.
Jadar, Servië
Het focuspunt van de EU op dit moment is Jadar, Servië. Daar zit de naar verluid grootste reserve van lithium in Europa onder de grond. Rio Tinto, een bedrijf bekend voor ecocide, misdaden tegen de menselijkheid en oorlogsmisdaden over de hele wereld, wil die reserve opgraven. Ze stuit echter op gigantisch protest van de Serviërs. De EU zal gauw bekend maken welke strategische projecten het buiten de EU zal steunen en wil heel graag Jadar op die lijst. Als een echt koloniaal instituut laat de EU haar propaganda de vrije loop, in de hoop de stem van de lokale bevolking te verdrinken. Catapista’s schreven er recent verschillende opiniestukken over in Dewereldmorgen en De Standaard. Jammer genoeg laten grote media de lokale bevolking niet aan het woord in hun recente stukken over mijnbouw.
Er is een alternatief
Het dominant discours zegt dat we nieuwe mijnbouw nodig hebben om als Europa in onze noden te kunnen blijven voorzien. Maar welke noden? We hebben geen nood aan nieuwe elektrische wagens, maar aan meer, beter en gratis openbaar vervoer. We hebben geen nood aan nieuwe wapens. Niemand vraagt om meer wegwerp gadgets met li-ion batterijen. Toch is dat waar een groot deel van onze nieuwe productie heen zal gaan. Daar stopt het ook niet. Een mijn bouwen kost zoveel geld, dat eens hij open is, hij moet blijven produceren om winst te boeken. Dat betekent dat er zal geproduceerd worden om te mijnen en niet omgekeerd.
Wanneer de gigantische sommen die zullen worden vrijgemaakt voor nieuwe mijnbouw zouden worden geïnvesteerd in degrowth en recyclage, in collectieve vervoersmodi, in ervoor zorgen dat elektronische producten lange meegaan en in andere sociale en ecologische maatregelen, pas dan zal Europa echt materiaal-onafhankelijk zijn.