Hoe mijnbouw niet bijdraagt tot de groene transitie

David Huylebroeck, Kim Claes & Charlotte Christiaens

15.05.2021

In het artikel van 6 mei in De Standaard werd toelichting gegeven over het recente rapport van het Internationale Energie Agentschap (IEA). In dat rapport staat dat er dringend grote investeringen nodig zijn in mijnbouw om de groene transitie mogelijk te maken.

Dit is wat men noemt een antithese. In dit geval zit de tegenstelling in ‘meer mijnbouw’ en ‘groene transitie’. Voor zij die ooit al beelden gezien hebben van een ‘open pit-mijn’, het soort mijnbouw dat veelal gebruikt wordt om de mineralen te delven, is het moeilijk om zich voor te stellen dat nog meer van dit soort activiteiten kan bijdragen tot de groene transitie.

Mijnbouw is een belangrijke oorzaak van grootschalige vervuiling en bijbehorende ellende voor de naburige bevolking. De toegang tot water en land wordt in gevaar gebracht voor de gemeenschappen die in de nabijheid van een mijn wonen. De projecten gaan daarenboven vaak gepaard met conflict en criminalisering van sociale leiders en milieubeschermers.

Ook op globaal niveau, zijn de effecten niet te onderschatten. Volgens het rapport van het International Resource Panel uit 2019 zijn tussen 2000 en 2015 de effecten van de winning en productie van metalen op de klimaatverandering en de gezondheid ongeveer verdubbeld. Mijnbouw en metallurgie zijn nu al goed voor 20% van alle gezondheidseffecten van luchtverontreiniging en meer dan een kwart van de mondiale koolstofemissies. 

Onze jacht naar kostbare mineralen is verantwoordelijk voor het vernielen van hele ecosystemen, waar wij als mens van afhankelijk zijn. Laten we onszelf niets wijsmaken: er is niets groen aan de ‘transitie’ zoals het IEA en vele anderen die voor ogen hebben.

Om naar een echte volwaardige ‘groene transitie’ te gaan, zullen we het over een andere boeg moeten gooien. Zolang de transitie in het teken staat van meer produceren en meer energieverbruik om de huidige (Westerse) consumptie op peil te houden, kan die onmogelijk groen zijn. Juist daar wringt het schoentje. Richtinggevende kaders zoals de Europese Green Deal, zijn er nog steeds op gericht dat onze economieën moeten blijven groeien. Maar voor wie zijn de vruchten van die groei dan bestemd? En wat als het nastreven van economische groei gepaard gaat met sociale en ecologische catastrofes? Slechts door deze twee eenvoudige vragen te stellen is het duidelijk dat oneindige groei betwijfelbaar is. Dat is niet enkel het gedachtengoed binnen onze organisatie CATAPA, maar ook experten zoals Kate Raworth (Oxford University), Tim Jackson (University of Surrey), Jason Hickel (London School of Economics) of Brent Bleys (Universiteit van Gent) – om er maar enkele te noemen- zijn van mening dat eindeloze groei op een eindige planeet absurd is. Laten we ons daarbij nadenken over “genoeg”. In België consumeren we vandaag 3,5 keer meer goederen dan onze grootouders in 1960.

Er moet vooral een shift komen in ons denken. Na een jaar van pandemie weet iedereen hoe belangrijk natuur is voor ons welzijn. Hoe kunnen we er als mens voor zorgen dat we in balans leven met de Aarde? Dat moet de basis zijn van elke stap die we in de toekomst zetten. Het rapport van het IEA toont pijnlijk aan hoe sterk we opgesloten zitten in ons huidig ‘groei’denkkader.

Het streven naar groei levert meer verlies dan winst op en leidt tot schade, ongelijkheid en conflicten. Door los te komen van het groeimantra, kunnen we een betere samenleving opbouwen waarin het welzijn van iedereen centraal staat. Waarin er gezocht wordt naar de moeilijke balans waarbij planetaire grenzen en sociale rechten gerespecteerd worden. We leven nu in de illusie dat we die transitie kunnen maken door wat bij te sleutelen in de marge Als we allemaal overstappen van een diesel- naar een elektrische wagen, zal de klimaatproblematiek niet opgelost zijn. Inzetten op circulair gebruik van goederen en betere recyclage van mineralen zijn belangrijk, maar ontoereikend.

Laten we voor een echte groene én sociale transitie gaan. Daarbij hebben we net niet ‘meer mijnbouw’ nodig die het levensonderhoud van mensen in gevaar brengt, fragiele ecosystemen vernietigt en massale C02-uitstoot veroorzaakt. We can not mine our way out of the climate crisis.’, dixit Hal Rhoades. Dan maken we onze eigen put enkel dieper.

Meer weten? Het recente “Mineralen voor Energietransitie“ rapport van 11.11.11 o.a. in samenwerking met CATAPA, toont overtuigend aan dat we een nieuwe grondstoffenrush, in het licht van een ‘groene’ energietransitie, ten allen tijde moeten vermijden.