Het eindejaar bracht weinig goed nieuws in Celendín, Peru. Op 28 december werd één van de voornaamste leiders van het verzet tegen Chadin II – een hydro-elektrisch project op de rivier Marañon – doodgeschoten. Weer een milieuactivist die het met zijn leven moet bekopen, het was een zwart jaar voor Peru.

Heel wat mensen kwamen samen aan de strafrechtbank in Cajamarca, om ‘justicia’ te vragen, verontwaardigd over de lichte straf voor de moordenaar van Rojas.

Emma Timmerman

Maandag had ik mijn eerste werkdag op GRUFIDES, na een collectieve kerstvakantie. De vakantie had mij onverwacht veel deugd gedaan, waarbij er heel wat stress en bezorgdheid van mijn schouders viel. Het werk dat we hier doen is op zijn minst zorgwekkend te noemen, realiseerde ik me, tijdens dagen ver van internet, nieuws of telefoonverbinding.

Maandag kwam meteen met een dreun. De vrouw van Hitler Ananias Rojas Gonzales was de hele dag op kantoor, samen met haar zus en één van haar jonge kinderen, die vaderloos achterblijft. Wenend zaten ze op het bureau van Mirtha Vasquez (advocate en coördinatrice van GRUFIDES), met de vraag of zij de zaak op zich wou nemen, of zij voor ‘justicia’ – rechtvaardigheid kon zorgen. Er werd veel gepraat, interviews werden afgenomen en het verdriet hing als een nevel in het hele gebouw.

De moord op Rojas

Hitler Rojas werd op 28 december vermoord (de naam Hitler deed mij verbaasd fronsen en later tot het besef komen dat elk continent zijn zwarte geschiedenis heeft en de meeste Europeanen allicht ook niet het fijne weten van Latijns-Amerikaanse dictators. Bon, het blijft bizar en bij het opvolgen van het nieuws rond deze zaak, suggereert Facebook mij ook ander materiaal – van Nazi Hitler uiteraard. In ieder geval is het nu ook niet het moment om mijn eurocentrische lange neus uit te steken om uit te zoeken waarom zijn ouders precies die naam uitkozen).

Hitler Rojas werd doodgeschoten, doorzeefd door 8 kogels. Hij liet onmiddellijk het leven.

Rojas, 35 jaar, was de lokale leider en voortrekker van het verzet tegen Chadin II, een waterkrachtcentrale die het Braziliaans bedrijf Odebrecht plant te bouwen op de Marañon rivier, ondanks aanhoudend protest van de lokale bevolking.

Rojas was als president van de ‘Rondas Campesinas’ en als vice-president van het ‘Frente de Defensa’ een gekend publiek figuur. Iemand die gedreven was, zijn kritieken tegen Chadin nooit onder stoelen of banken stak. Hij was fel tegen dit project gekant, dat verregaande gevolgen zou meebrengen voor de gemeenschappen die leven van de vruchtbare rivier, die wonen in een vallei die gekend staat voor zijn landbouwproducten, die tot ver in de provincies geëxporteerd worden. Hij was verdediger van het ‘recht op inspraak’; zodat lokale dorpsbewoners en grondbezitters kunnen meebeslissen over de toekomst van hun land, en niet enkel de multinationals. Het project Chadin heeft géén goedkeuring van de lokale bevolking gekregen en daar bleef hij op hameren. Hij was bereid was om te blijven vechten voor het behoud van de Marañon – vrij van waterkrachtcentrales, getuigt zijn vrouw Amalia Rojas Micha, tegen elke prijs. Zijn verzet heeft hij met zijn leven moeten bekopen.

Er is geen ‘justicia’ in dit land

Een paar dagen na de moord viel het verdikt voor de moordenaar, 6 jaar. Woensdag kwamen heel wat mensen samen aan de strafrechtbank in Cajamarca om ‘justicia’ te vragen, verontwaardigd over de lichte straf. Deze is zo licht omdat de dader zich beroept op zelfverdediging. Nogal eigenaardig wanneer de autopsie wijst op 8 kogels in het lichaam van Rojas, terwijl de dader geen verwondingen opliep. Vreemder nog is dat er getuigen waren bij deze moordzaak. Deze bevestigen dat er meerdere mannen betrokken waren, die afrekenden met Rojas terwijl hij alleen zijn vee aan het hoeden was in de vallei. De getuigen werden echter niet verhoord. Alles wijst op moord met voorbedachte rade. Toch krijgt de dader slechts zes jaar, waarvan hij er effectief een tweetal van zal moeten zitten, de rest is voorwaardelijk.

Proteststemmen worden uit de weg geruimd

Alejandro Rodríguez García, de dader, is uitgesproken pro-Chadin. En om het plaatje nog duidelijker te maken dat het hier gaat om een afrekening: de dag voor zijn moord werd Rojas verkozen tot burgemeester van Yagén. Hij wees niet alleen de dorpsbewoners op hun rechten en riep op tot verzet, zijn eigendom bevond zich ook nét daar waar de muur van de waterkrachtcentrale zou komen. Het moment dat Rojas ook nog eens politieke macht kreeg, maakte hem te ‘bedreigend’ voor de plannen van Odebrecht. De manier om de krachtige proteststem van Rojas teniet te doen… hem elimineren.

Justitie favoriseert en criminaliseert

‘Er heerst een klimaat waarbij verdedigers van het milieu het subject worden van aanklachten, arrestaties en vervolgingen’, zegt Mirtha Vasquez. ‘Mensen worden aangeklaagd voor het manifesteren, voor het stellen van kritische vragen aan autoriteiten, waarvoor ze celstraffen riskeren tot 35 jaar. Er heerst een criminalisering van protest en vooral tegen mensen die oppositie voeren tegen het economisch model dat gebaseerd is op extractivisme’. In Cajamarca zijn meer dan 303 mensen aangeklaagd voor dergelijke ‘misdrijven’, gelinkt aan sociaal protest. De laatste jaren zijn al heel wat milieuleiders vermoord.

De dag voor de moord op Rojas, komt er een andere uitspraak die ophef maakte. Silvana Buscaglia, een jonge vrouw, krijgt zes jaar en acht maanden effectief, omwille van het duwen van een agent en het wegslaan van zijn helm. Zes jaar en acht maanden in de cel, omwille van misschien wel begrijpelijke verkeersirritatie.

De dader van de moord op Rojas zal er twee zitten. ‘Een leven is niets waard’, aldus Mirtha.