Kan je de afkomst van goud traceren? Is de goudketen transparant? Kan ik weten uit welke mijn en welk werelddeel het goud van mijn armband precies vandaan komt? Bestaat er een meer sociaal en ecologisch alternatief bij bedrijven? GOUD:EERLIJK? Ging op zoek naar een antwoord op deze vragen bij meer dan 20 Britse en Amerikaanse juweliers, campagnevoerders en industrie.

Van gouderts tot sieraad van de consument

Goud blijft terugkomen als het materiaal bij uitstek in de nochtans trendgevoelige juwelenindustrie. Het is dan ook het eenvoudigst bewerkbare metaal en ideaal voor juwelen. De goudontginningsindustrie is echter één van de meest vervuilende industrieën ter wereld met een enorme impact op de fauna en flora in het Zuiden.

Dit goud legt een zeer lange en complexe weg af voor het bij de eindconsument terecht komt. De oorsprong achterhalen blijkt een hele opgave doordat de complexiteit van de volledige keten de transparantie fnuikt. En dit zowel voor nieuw ontgonnen goud als voor gerecycleerd goud.

De ontgonnen goudertsen ondergaan bij de goudmijn zelf een eerste zuivering. Daarna worden ze naar raffinaderijen gestuurd. Het zijn voornamelijk Aziatische bedrijven die goud zuiveren en in goudstaven gieten. Via de fingerprintingtechniek kan de oorsprong van het goud tot in dit stuk van de keten achterhaald worden. Goud wordt echter van overal toegevoerd naar de raffinaderijen. Hierbij gaat de aandacht enkel naar de hoeveelheid en de leverancier van het goud, niet naar de herkomst. Later wordt al dit goud, zowel nieuw ontgonnen als gerecycleerd, samengesmolten tot goudstaven, waardoor tracering via fingerprinting onmogelijk wordt. The London Bullion Market Association, die instaat voor de kwaliteit van het geleverde goud door de raffinaderijen, zou hier ook zijn steentje aan kunnen bijdragen. Momenteel zijn er bijvoorbeeld nog geen strenge ethische standaarden verbonden aan het lidmaatschap van deze koepelorganisatie.

Naast raffinaderijen zijn ook investeringsbanken een belangrijke blinde vlek in de goudketen. Investeringsbanken kopen en verkopen goud, en noteren, net als de raffinaderijen, enkel de kwaliteit en de leveranciers, niet de herkomst.

Recyclage als alternatief?

In het onderzoek werd ook gekeken om recyclage van goud als alternatief naar voor te schuiven voor nieuw ontgonnen goud. Uit het onderzoek blijkt dat tot 1998 125 000 ton goud ontgonnen is, 15% hiervan zou verloren gegaan zijn. De resterende 106 000 ton is verdeeld over banken (34000 ton) en particulieren (72 000 ton). Door zijn schaars, kostbaar en gegeerd karakter haalt men sinds jaar en dag al een hoge recyclagegraad. Het goud dat beschikbaar is voor recyclage wordt met een efficiëntie van ongeveer 96% gerecycleerd, het optimaliseren van dit proces zou dus maar een klein effect hebben. Dit samen met het feit dat recyclage niets verandert aan de huidige ontginningsomstandigheden, zorgt er voor dat dit geen totaaloplossing voor de goudmijnbouwproblematiek in het Zuiden.

Momenteel wordt goud uit recyclage in raffinaderijen hersmolten samen met nieuw ontgonnen goud. Wil men 100% de garantie dat het aangekochte goud volledig uit oud goud bestaat, dan moet er een onafhankelijk recyclagetraject bestaan waarbij geen vermenging met nieuw ontgonnen goud plaatsvindt. Chaos Jewellery maakt zich sterk enkel met gerecycleerd goud te werken, hier is echter geen externe controle op.

Certificering als oplossing?

Een certificeringsprogramma en een duidelijk traceerbaarheidssysteem voor goud is noodzakelijk om duurzaamheid te garanderen. Hiervoor is de opzet van een betrouwbare Chain of Custody (CoC) en certificatie, gekoppeld aan externe onafhankelijke audits, nodig. Eens je een geloofwaardig certificaat hebt opgebouwd, heb je de mogelijkheid om een volledige markt te beïnvloeden. Dit bewijst bijvoorbeeld De Fairtrade-organisatie Max Havelaar, die vandaag zo’n 1,5 miljoen families positief beïnvloedt met zijn label.

Wanneer je vandaag opzoek gaat naar gecertificeerd goud, stuit je slechts op enkele organisaties. Zo vind je het Fairtrade/Fairmined goud van ARM/FLO in Groot Brittannië en Solidaridad in Nederland die zich bezighouden met het certificeren van kleinschalige, artisanale goudontginners. Het is niet verwonderlijk dat deze organisaties zich focussen op kleinschalige mijnbouw, mits deze 90% van de werknemers in de goudontginningssector tewerkstelt, en het Fairtrade label zich in de eerste plaats focust op de arbeidsomstandigheden en de gevolgen voor de mens. Het overgrote merendeel van al de goudontginning gebeurt echter door grootschalige mijnbouw. Daarom is het dus van belang dat er ook hiervoor certificeringssystemen worden ontwikkeld. Vanuit de conventionele sector, trachten de derde partij certificatiesystemen van IRMA en RJC hier een antwoord op te bieden via hun CoC. Binnen de industrie wordt hier veel belang aan gehecht.

Onder andere vanuit de “No Dirty Gold” – campaign van Earthworks kunnen ze echter op heel wat kritiek rekenen. Deze stellen zich ernstige vragen bij de objectiviteit, eerlijkheid en transparantie van het systeem. De audits worden ingehuurd door een bedrijf, we kunnen hier dus moeilijk van een onafhankelijke partij spreken. Deze opmerking werd ook gemaakt door Brilliant Earth, de grootste aanbieder in conflictvrije diamanten. Ook zou RJC bij het opmaken van zijn certificatievoorwaarden, te weinig rekening gehouden hebben met de inspraak van de gemeenschappen in de omgeving van de mijnen, alsook met de emigratie van de lokale bevolking en de impact hiervan.

Greg Valerio van CRED JEWELLERY, stelt “ Een vrijwillig CoC-aanbieden is niet genoeg vragen van je leden. Eigenlijk vraagt RJC enkel nakoming van de wetgeving van zijn leden.”

Grote bedrijven zijn lastige klanten

Grotere bedrijven blijken moeilijker bereikbaar en minder toegankelijk te zijn voor dit initiatief.

De informatie die fabrikanten, retailers en ontwerpers op hun website aanbieden is beperkt en als er al informatie terug te vinden is, is die vaak zeer vaag. Ook jaarrapporten blijken schaars bedeeld met informatie over milieuvriendelijk of sociaal verantwoord goud.

Milieurapporten en Global Reporting Initaitive- rapporten, de wereldwijde standaard op het vlak van duurzaamheidsrapportage, zijn amper terug te vinden. Aan een mail vragende naar de mogelijkheid van een meer sociaal en verantwoord alternatief en de afkomst van het gebruikte goud en tegen welke omstandigheden het ontgonnen werd, werd vaak geen gevolg gegeven. Volgens F. Hinds, één van Groot-Brittanië meest genomineerde juweliers, blijft de instroom van alternatieve juwelenontwerpen naar de groothandel beperkt omdat alternatieve materialen vaak niet voldoen aan de leveringsvoorwaarden van de groothandels.

Men kan zich dus de vraag stellen of de juwelenindustrie niet enkel meegaat in grote publieke campagnes om niet constant verantwoording te moeten afleggen en zo vanuit de schijnwerpers te kunnen blijven opereren.

Groeiende interesse en gevoeligheid

Uit het onderzoek blijkt dat de stromingen van toonaangevende ontwerpers zeer gevoelig zijn voor trends, visies, andere kunstdisciplines of de tijdsgeest. Ook laten bedrijven weten geïnteresseerd te zijn in een meer sociale en ecologische manier van goudontginning en een transparantere manier van ondernemen daar hun publieksimago op het spel staat.

Het Fairtrade/Fairmined goud van ARM/FLO wordt reeds als zeer positief onthaald en biedt, volgens de ondervraagde juweliers en bedrijven, een waardig alternatief voor de consument. Dit initiatief uit de niet-conventionele sector zet extra druk op koepelorganisaties zoals RJC om duurzaamheid op de agenda te plaatsen.

Om de inlevering van oude juwelen door consumenten te vergroten zijn er heel wat maatregelen nodig. Sensibilisatie vanuit de industrie, de overheid en NGO’s is essentieel. Nieuwe trends en initiatieven zoals “green wedding” en het ruilen van oude juwelen tegen nieuwe kunnen de populariteit van gerecycleerd goud in juwelen ook verhogen. Uit dit onderzoek blijkt ook dat zolang de vraag van de markt naar 100% gerecycleerd goud niet substantieel stijgt, er niet veel zal bewegen vanuit de industrie.

Een perfect werkend certificatiesysteem uitbouwen vraagt, zeker in de complexe keten van de goudindustrie, tijd. Overheid, stakeholders, bedrijven, retailers, lokale bevolking…en consumenten moeten samenwerken wil men succes behalen. De NGO wereld kijkt met argusogen toe wat de industriële reuzen doen, en zal op tijd en stond zijn mening duidelijk maken. Het blijft afwachten hoe, en of, deze evolutie zich zal voorzetten. In België kijken we alvast uit naar het eerste gecertificeerde goud op de markt.

Auteurs:  D.Jacobus, C. Christiaens, J. Janssens en S. Berlo