‘Greenwashing’ van de mijnindustrie

‘Greenwashing’ van de mijnindustrie

Een warm nest, een eigen auto en de nieuwste smartphone; velen onder ons zijn een luxeleventje gewoon. Om in al die behoeftes te blijven voorzien, moeten we een energietransitie doorvoeren. De veelgeprezen ‘green deal’ zet de deuren open voor groene alternatieven zoals elektrische wagens en zonnepanelen. Maar zijn die alternatieven echt zo groen en onze behoeften echt zo onontbeerlijk?  

Volgens de actiegroep YLNM (Yes to Life, no to Mining) alvast niet. Ze brachten onlangs een persbericht “On the frontlines of lithium extraction” uit waarin ze aan de alarmbel trekken. Ze hekelen vooral de drastische uitbreiding van de mijnbouw in naam van groene energie. Mijnbouw staat gelijk aan de schending van mensenrechten en de vernietiging van cruciale ecosystemen. Allesbehalve groen dus.

“De EU moet wakker worden en een hoofddoel stellen om het materiaalgebruik met twee derde te verminderen, zodat de Europese Green Deal niet de zoveelste voetnoot wordt in de geschiedenis van de vernietiging van de planeet.”, zegt Meadhbh Bolger van Friends of the Earth Europe.

Europa 

De EU moet de winning van natuurlijke hulpbronnen met 65% verminderen. Dat hebben Friends of the Earth Europe en het European Environmental Bureau (EEB) in een recente studie “‘Green mining’ is a myth” gepubliceerd. Europa gebruikt momenteel al een buitenproportioneel groot deel van de beschikbare natuurlijke hulpbronnen. De materiële voetafdruk van de EU bedraagt momenteel zelfs 14,5 ton per hoofd, ongeveer het dubbele van wat als een duurzame en rechtvaardige grens wordt beschouwd, en veel meer dan het mondiale gemiddelde. 

Ondanks die hallucinante cijfers, gaat de Europese Green Deal alleen nog maar verder in de ontginning van mijnbouw. Het gebruik van individuele elektrische auto’s is absoluut geen oplossing. Zo zal de vraag naar lithium in de EU door batterijen, voor elektrische auto’s bijvoorbeeld, naar verwachting met bijna 6000% stijgen tegen 2050.

Ze komen en vernietigen alles. Ze zeggen dat ze werk hebben en eten brengen. Maar dat is enkel vandaag. Morgen hebben we weer honger.

Loze beloftes 

De mijnindustrie is vaak in handen van multinationals die zich te weinig bekommeren om de rechten van de lokale bevolking. Een inheemse vrouw verklaart in de video van de YLNM persconferentie: “Ze komen en vernietigen alles. Ze zeggen dat ze werk hebben en eten brengen. Maar dat is enkel vandaag. Morgen hebben we weer honger.”

Inheemse volkeren geven vaak het voorbeeld van een duurzame levensstijl. Toch worden net die gemeenschappen en omgevingen opgegeven, en nog wel in naam van de groene energie. In veel gevallen worden lithium projecten namelijk opgedrongen aan de lokale gemeenschappen. Er is geen sprake van transparantie of democratische beslissing. De mijnindustrie is verweven met de lokale politiek en krijgt vaak de steun van lokale politici. Bovendien krijgen ze soms de steun van internationale ontwikkelingsorganisaties om ‘groene mijnbouw’ te promoten.  Maar ‘groene mijnbouw’ bestaat niet.

Water is meer waard dan lithium 

Naast het schenden van mensenrechten, vernietigt de mijnbouw ook ecosystemen.  De winning en verwerking van Lithium brengen permanente en onherroepelijke schade toe aan watersystemen. De mijnen tasten niet alleen de waterlopen en de waterkwaliteit aan, ze versnipperen ook het landschap waardoor duurzamere vormen van levensonderhoud zoals landbouw en toerisme bijna geen kans meer krijgen. Zo is de Atacama-woestijn in Chili geleidelijk haar laatste watervoorraden aan het verliezen door de gevolgen van lithiumwinning. Chili beschikt over de helft van de lithiumreserves ter wereld en bijna de hele export wordt momenteel gewonnen uit de Atacama-woestijn, de droogste plaats ter wereld.

Nood aan gedragsverandering 

Dat zijn schrijnende vaststellingen. Toch stellen de actiegroepen een aantal concrete alternatieven voor om de mijnbouw zoveel mogelijk in te perken en de toekomstige schade te beperken. 

Een drastische verandering in onze gewoontes en onze consumptie is daarbij cruciaal. De vraag naar energie en materiaal moet fors dalen. Dat kan door maximaal in te zetten op openbaar vervoer, alternatieven te voorzien voor persoonlijke wagens en meer aandacht te besteden aan de herstelling, het hergebruik en het recycleren van batterijen en andere producten. 

Daarnaast is het belangrijk om de lokale gemeenschappen objectief te informeren over de gevolgen van mijnbouw. Het spreekt voor zich dat de bevolking dan ook het recht moet hebben om nee te zeggen als ze niet akkoord gaat met het project.  

Klimaatverandering zou aangepakt moeten worden vanuit een holistisch en milieurechtvaardig perspectief. Mijnbouw is destructief, niet alleen op ecologisch vlak, maar ook op menselijk vlak. Die elementen moeten erkend worden en het beleid moet die op een zinvolle manier aanpakken. 

Tenslotte moet er een einde komen aan de straffeloosheid van de bedrijven. Bindende verdragen moeten het bedrijfsleven en de mensenrechten verbeteren. Wanneer ze niet nageleefd worden, moeten er sancties volgen. Om dat te garanderen is een zinvolle regelgeving voor milieu en sociale bescherming nodig. 

We moeten er ons dus van bewust zijn dat die ‘groene’ benaderingen van de Europese Green Deal vaak worden voorgesteld als innovaties, maar in werkelijkheid vertegenwoordigen zij destructieve modellen die een onrechtvaardige en ongelijke transitie in de hand werken. Zo ver mogen we het niet laten komen!  

Artikel geschreven door Catapista Helena Spriet

Foto’s door Sebastian Pichler via Unsplash

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis 

Vandaag sluit CATAPA zich aan bij meer dan 180 gemeenschappen, organisaties en academici die de EU oproepen om af te zien van haar plannen om destructieve mijnbouw uit te breiden als onderdeel van de Europese ‘Green Deal’ en ‘Green Recovery’ plannen.

In 2019 publiceerde de Europese Commissie haar Europese ‘Green Deal’, een actieplan waarin het klimaat- en milieubeleid en de initiatieven voor de komende jaren worden geschetst.

Ondanks lovenswaardige intenties dragen deze plannen het schadelijke en onlogische idee uit van ‘green growth’  en gaan ze uit van ‘business-as-usual’ verbruik van energie en materialen in de EU.

Europa’s Green Deal plannen, in hun huidige vorm, zullen leiden tot een dramatische toename van de vraag naar mineralen en metalen. De Europese Commissie reageert daarop door middel van een groot aantal nieuwe mijnbouwprojecten – zowel binnen als buiten de EU.

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

De keuze om mijnbouw in te zetten om de Green Deal uit te voeren, is een reden tot grote bezorgdheid voor alle burgers in de hele wereld.

Mijnbouwbedrijven hebben een sociale en ecologische impact in elk werelddeel. Zo is de sector verantwoordelijk voor grootschalige mensenrechtenschendingen, conflicten met en binnen de getroffen gemeenschappen en de uitbuiting van arbeidskrachten en de toename van sociaaleconomische ongelijkheid. De sector draagt ook in aanzienlijke mate bij tot de klimaatverandering, het wereldwijde verlies aan biodiversiteit en de waterschaarste.

De stijgende vraag naar grondstoffen en de plannen van de EU om daaraan te voldoen via nieuwe mijnbouwprojecten zullen die problemen doen verergeren. Door de mijnbouw getroffen gemeenschappen in Europa en hun bondgenoten in het maatschappelijk middenveld verzetten zich tegen de voortdurende expansie van de mijnbouwindustrie en stellen het dominante verhaal van onbeperkte groei en het beleid dat dit in stand houdt ter discussie.

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

Die verklaring schetst een maatschappelijke analyse van de huidige plannen van de EU en stelt voor hoe de EU de structurele problemen kan aanpakken die aan de basis liggen van het eindeloze mijnbouwbeleid en het tij kan keren naar een meer rechtvaardige en duurzame toekomst.

Deze aanbevelingen houden onder meer in dat het van cruciaal belang is dat de EU en de lidstaten het recht van gemeenschappen op vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming, met inbegrip van het recht om “nee” te zeggen, in de wet verankeren, en dat zij dringend maatregelen nemen om de vraag naar – en het verbruik van – grondstoffen in Europa absoluut te doen dalen.

We moeten dringend onze energie-, transport- en economische systemen overschakelen op hernieuwbare energiebronnen, maar als we vertrouwen op de uitbreiding van de mijnbouw om te voldoen aan de materiële behoeften van de overgang naar hernieuwbare energiebronnen, zullen we het onrecht, de vernietiging en de gevaarlijke veronderstellingen die de klimaatcrisis in de eerste plaats hebben veroorzaakt, opnieuw in de hand werken.

Met andere woorden, we kunnen deze problematiek niet oplossen met dezelfde denkwijze die ze in de eerste plaats veroorzaakt heeft.

We zijn solidair met bondgenoten in het Noorden en Zuiden en roepen samen op tot:

  • het recht om nee te zeggen voor alle gemeenschappen die met mijnbouw worden geconfronteerd en de eerbiediging van het recht van inheemse volkeren op FPIC;

 

  • het vastleggen in de wetgeving en verwezenlijken van bindende doelstellingen door de EU om de overconsumptie van materialen te verminderen in overeenstemming met de grenzen van de planeet en haar mondiale eerlijke aandeel;

 

  • het centraal stellen van rechtvaardige groeistrategieën en niet “green growth” of “decoupling”, in de klimaatmaatregelen van de EU;

 

  • het stopzetten van EU-subsidies voor mijnbouw en ondemocratische industriële allianties…;

 

  • het behandelen van mineralen en metalen als gemeenschappelijke, publieke goederen;

 

  • De invoering van maatregelen om mijnafvalverplichtingen te verhelpen en zo ervoor te zorgen dat alle mijnterreinen naar behoren worden hersteld, zodat ze gemeenschappen en hun omgeving niet verder kunnen verontreinigen en schade toebrengen;

 

  • De garantie dat de vraag van de EU naar grondstoffen geen impact heeft op gemeenschappen en ecosystemen in het Zuiden en dat er rechtsmiddelen beschikbaar zijn wanneer er zich toch schendingen voordoen…

 

Lees onze gezamenlijke verklaring voor meer informatie, getekend door meer dan 180 gemeenschappen, organisaties en academici:

‘Het aanmoedigen van destructieve mijnbouw: ‘Het maatschappelijk middenveld van de EU hekelt EU-grondstoffenplannen in de Europese Green Deal’ – Geschreven door de Yes To Life No To Mining Europese Werkgroep.

Yanacocha mijn Peru

Hoe mijnbouw niet bijdraagt tot de groene transitie

Hoe mijnbouw niet bijdraagt tot de groene transitie

David Huylebroeck, Kim Claes & Charlotte Christiaens

15.05.2021

 

In het artikel van 6 mei in De Standaard werd toelichting gegeven over het recente rapport van het Internationale Energie Agentschap (IEA). In dat rapport staat dat er dringend grote investeringen nodig zijn in mijnbouw om de groene transitie mogelijk te maken.

Dit is wat men noemt een antithese. In dit geval zit de tegenstelling in ‘meer mijnbouw’ en ‘groene transitie’. Voor zij die ooit al beelden gezien hebben van een ‘open pit-mijn’, het soort mijnbouw dat veelal gebruikt wordt om de mineralen te delven, is het moeilijk om zich voor te stellen dat nog meer van dit soort activiteiten kan bijdragen tot de groene transitie.

 Laten we onszelf niets wijsmaken: er is niets groen aan de ‘transitie’ zoals het IEA en vele anderen die voor ogen hebben.

Yanacocha mine, Cajamarca, Peru
Yanacocha mine, Cajamarca, Peru (© Maxime Degroote - CATAPA)

Mijnbouw is een belangrijke oorzaak van grootschalige vervuiling en bijbehorende ellende voor de naburige bevolking. De toegang tot water en land wordt in gevaar gebracht voor de gemeenschappen die in de nabijheid van een mijn wonen. De projecten gaan daarenboven vaak gepaard met conflict en criminalisering van sociale leiders en milieubeschermers.

Ook op globaal niveau, zijn de effecten niet te onderschatten. Volgens het rapport van het International Resource Panel uit 2019 zijn tussen 2000 en 2015 de effecten van de winning en productie van metalen op de klimaatverandering en de gezondheid ongeveer verdubbeld. Mijnbouw en metallurgie zijn nu al goed voor 20% van alle gezondheidseffecten van luchtverontreiniging en meer dan een kwart van de mondiale koolstofemissies. 

Onze jacht naar kostbare mineralen is verantwoordelijk voor het vernielen van hele ecosystemen, waar wij als mens van afhankelijk zijn. Laten we onszelf niets wijsmaken: er is niets groen aan de ‘transitie’ zoals het IEA en vele anderen die voor ogen hebben.

Zolang de transitie in het teken staat van meer produceren en meer energieverbruik om de huidige (Westerse) consumptie op peil te houden, kan die onmogelijk groen zijn.

Om naar een echte volwaardige ‘groene transitie’ te gaan, zullen we het over een andere boeg moeten gooien. Zolang de transitie in het teken staat van meer produceren en meer energieverbruik om de huidige (Westerse) consumptie op peil te houden, kan die onmogelijk groen zijn. Juist daar wringt het schoentje. Richtinggevende kaders zoals de Europese Green Deal, zijn er nog steeds op gericht dat onze economieën moeten blijven groeien. Maar voor wie zijn de vruchten van die groei dan bestemd? En wat als het nastreven van economische groei gepaard gaat met sociale en ecologische catastrofes? Slechts door deze twee eenvoudige vragen te stellen is het duidelijk dat oneindige groei betwijfelbaar is. Dat is niet enkel het gedachtengoed binnen onze organisatie CATAPA, maar ook experten zoals Kate Raworth (Oxford University), Tim Jackson (University of Surrey), Jason Hickel (London School of Economics) of Brent Bleys (Universiteit van Gent) – om er maar enkele te noemen- zijn van mening dat eindeloze groei op een eindige planeet absurd is. Laten we ons daarbij nadenken over “genoeg”. In België consumeren we vandaag 3,5 keer meer goederen dan onze grootouders in 1960.

Er moet vooral een shift komen in ons denken. Na een jaar van pandemie weet iedereen hoe belangrijk natuur is voor ons welzijn. Hoe kunnen we er als mens voor zorgen dat we in balans leven met de Aarde? Dat moet de basis zijn van elke stap die we in de toekomst zetten. Het rapport van het IEA toont pijnlijk aan hoe sterk we opgesloten zitten in ons huidig ‘groei’denkkader.

In België consumeren we vandaag 3,5 keer meer goederen dan onze grootouders in 1960.

Het streven naar groei levert meer verlies dan winst op en leidt tot schade, ongelijkheid en conflicten. Door los te komen van het groeimantra, kunnen we een betere samenleving opbouwen waarin het welzijn van iedereen centraal staat. Waarin er gezocht wordt naar de moeilijke balans waarbij planetaire grenzen en sociale rechten gerespecteerd worden. We leven nu in de illusie dat we die transitie kunnen maken door wat bij te sleutelen in de marge Als we allemaal overstappen van een diesel- naar een elektrische wagen, zal de klimaatproblematiek niet opgelost zijn. Inzetten op circulair gebruik van goederen en betere recyclage van mineralen zijn belangrijk, maar ontoereikend.

Laten we voor een echte groene én sociale transitie gaan. Daarbij hebben we net niet ‘meer mijnbouw’ nodig die het levensonderhoud van mensen in gevaar brengt, fragiele ecosystemen vernietigt en massale C02-uitstoot veroorzaakt. We can not mine our way out of the climate crisis.’, dixit Hal Rhoades. Dan maken we onze eigen put enkel dieper.

Meer weten? Het recente “Mineralen voor Energietransitie“ rapport van 11.11.11 o.a. in samenwerking met CATAPA, toont overtuigend aan dat we een nieuwe grondstoffenrush, in het licht van een ‘groene’ energietransitie, ten allen tijde moeten vermijden.