Conga-conflict zet Peruaanse regering onder druk

Sinds donderdag 24 november heerst in de Peruaanse regio Cajamarca een staking van onbepaalde duur uit protest tegen het mijnbouwproject Minas Conga. De tegenstanders zeggen dat het project onleefbaar is, omdat het onherstelbare schade zal toebrengen aan de waterhuishouding in de streek. Het Conga-project is het eerste grote milieuconflict waarmee de regering van Humala wordt geconfronteerd. Haar optreden zal een belangrijke invloed hebben op de verdere ontwikkeling van honderden andere lopende milieuconflicten in het land.

Megaproject

Conga is een uitbreiding van Yanacocha, de grootste goudmijn van Zuid-Amerika, in handen van Minas Buenaventura (Peru), Newmont Mining (VS) en de Wereldbank. De concessies beslaan een gebied van ongeveer 3000 ha, gelegen op een hoogte van 3500-4300 meter. In de invloedssfeer van het project bevinden zich 5 riviertjes, 6 bergmeren, 38 gehuchten, 682 bronnen, 100 ha veenland en 18 irrigatiekanalen. Met 4.800 miljoen dollar is Conga de belangrijkste mijnbouwinvestering in Peru. “Peru heeft Conga nodig”, klinkt het in regeringskringen.

Bergmeren versus waterbekkens

In Cajamarca denken ze daar anders over. 78% van de bevolking is er afhankelijk van de landbouw en de veeteelt. Water is voor hen van het grootste belang. De vernietiging van vier bergmeren in het kader van het Conga-project, staat dan ook centraal in het conflict. Twee ervan liggen pal boven de goud- en kopervoorraden en moeten plaats ruimen voor de mijnkraters. De twee andere worden drooggelegd om te dienen als stortplaats voor mijnafval. Minas Conga wil het systeem van andiene bergmeren, zo’n 1,3 miljoen liter water, vervangen door vier kunstmatige bekkens met een capaciteit die drie keer hoger ligt. De voorstanders argumenteren dat de bevolking zich geen zorgen hoeft te maken: dankzij Conga zal er juist meer water voor de landbouw zijn. Maar volgens tegenstanders gaat die simpele kosten-batenanalyse niet op en bedreigt het project het recht op toegang tot water. Ze wijzen erop dat de bergmeren watervoerende grondlagen voeden. Die zorgen op hun beurt voor een basisstroom in de beddingen van rivieren en -beken. De sloop van de vier meren zou op onvoorspelbare wijze de stroomgebieden in de invloedssfeer van het project kunnen beïnvloeden.

Machtsstrijd

In oktober 2010 keurde het Ministerie van Energie en Mijnbouw (MEM) de milieu-impact analyse (EIA) van het project goed. Die goedkeuring ligt onder vuur, want het MEM is tegelijk belast met de promotie van mijnbouwinvesteringen in Peru. Zelfs de premier van Peru heeft intussen toegegeven dat het MEM tegelijk rechter en partij is. Naar aanleiding van de protesten begin november, besliste de regering alvast ad-hoc dat het Ministerie van Milieu (MINAM) de EIA van Conga zou herevalueren. Het resultaat was een nota met opmerkingen die de bezorgdheden van de tegenstanders grotendeels bevestigden. Maar ook een interne machtsstrijd binnen de regering. Het voorlopige resultaat daarvan is dat de beoordeling van toekomstige EIAs niet wordt toevertrouwd aan het MINAM, zoals aanvankelijk aangekondigd, maar wel aan een soort dubbelministerie van milieu onder controle van de Ministerraad. Viceminister van Milieubeheer José De Echave, ex-directeur van onze partnerorganisatie CooperAcción, nam uit onvrede met de gang van zaken ontslag.

Nieuwe grenzen

Tijdens de verkiezingscampagne leek Humala de bezorgdheden van de bevolking van Cajamarca te delen. “Wat is meer waard? Water of goud?”, vroeg hij retorisch in verkiezingstoespraken. Sinds hij aan de macht is, lijkt zijn voornaamste bezorgdheid het geruststellen van buitenlandse investeerders. In zijn jongste verklaringen heeft de president het over “water en goud” en laat hij weinig ruimte voor twijfel: de ambitie van een sociaal beleid zal gerealiseerd worden op basis van de inkomsten uit grote investeringsprojecten zoals Conga. Toch blijft ook de belofte van een trendbreuk in het mijnbouwbeleid aanwezig in het discours. Dat doet vermoeden dat de regering nog steeds bereid is nieuwe grenzen te trekken. De vraag waar is de achterliggende inzet van het conflict rond Conga. De uitkomst ervan zal bepalend zijn voor de toekomst van andere megaprojecten, zoals de cases Río Blanco en Río Tabaconas waar Catapa de voorbije jaren rond heeft gewerkt.

door Jonas Hulsens