Het Vlaamse klimaatplan zal de planeet niet vooruithelpen.

Gisteren kwam de Vlaamse regering met nieuwe klimaatmaatregelen op de proppen. Hierin ligt de focus op twee zaken: Vlamingen zullen aangemoedigd worden om hun woningen te isoleren en ze zullen binnenkort enkel nog maar nieuwe elektrische wagens kunnen kopen. Los van het feit dat het plan voornamelijk focust op de consument (en niet op de vervuilende industrieën) is er nog iets wat ons zorgen baart: waar gaan we de materialen vandaan halen om al die elektrische wagens te produceren? Welke impact hebben ze op onze planeet?

Om batterijen te ontwikkelen voor elektrische wagens zijn er heel wat (kritieke) metalen nodig (o.a. kobalt en lithium). Deze metalen worden voornamelijk ontgonnen in het globale Zuiden, in grootschalige mijnbouwprojecten. Voor zij die ooit al beelden gezien hebben van een ‘open pit-mijn’, het soort mijnbouw dat veelal gebruikt wordt om die metalen te delven, is het moeilijk om zich voor te stellen dat nog meer van dit soort activiteiten kan bijdragen tot een groenere planeet.

Mijnbouw is een belangrijke oorzaak van grootschalige vervuiling en bijbehorende ellende voor de naburige bevolking. De toegang tot water en land wordt in gevaar gebracht voor de gemeenschappen die in de nabijheid van een mijn wonen. De projecten gaan daarenboven vaak gepaard met conflict en criminalisering van sociale leiders en milieubeschermers. Onze ‘groene’ wagens zorgen voor milieuproblemen bij gemeenschappen waar ze in eerste instantie niet eens de mogelijkheid  hebben om diezelfde wagens aan te kopen.

Ook op globaal niveau, zijn de effecten niet te onderschatten. Volgens het rapport van het International Resource Panel uit 2019 zijn tussen 2000 en 2015 de effecten van de winning en productie van metalen op de klimaatverandering en de gezondheid ongeveer verdubbeld. Mijnbouw en metallurgie zijn nu al goed voor 20% van alle gezondheidseffecten van luchtverontreiniging en meer dan een kwart van de mondiale koolstofemissies.

Onze jacht naar kostbare metalen is verantwoordelijk voor het vernielen van hele ecosystemen, waar wij als mens van afhankelijk zijn. Zolang de strijd tegen de klimaatverandering in het teken staat van het op peil houden van de huidige (Westerse) consumptie, kan die onmogelijk groen zijn. De nieuwe klimaatmaatregelen van de Vlaamse regering liggen helaas helemaal in lijn met het naïeve (neo)liberale gedachtegoed dat onze economieën moeten blijven groeien. We moeten ons consumptieniveau op peil houden, wagens en andere goederen blijven aankopen. En als het kan, ieder jaar liefst nog een beetje meer. Dit consumptiegerichte groeidenken gaat echter gepaard met sociale en ecologische catastrofes. Streven naar economische groei op een eindige planeet is absurd. 

In Vlaanderen zullen we met deze maatregelen inderdaad minder CO2 uitstoten, maar we vergeten de uitstoot en ecologische impact in de landen waar de metalen ontgonnen moeten worden. We vergeten dat anderen de dupe zullen zijn van onze ‘groene’ wagens, terwijl wij kunnen doorgaan met onze levens zoals ervoor en in de file zullen blijven staan. 

De switch van benzinewagens naar elektrische wagens is niet voldoende om toekomstige generaties van natuurrampen te besparen. We moeten streven naar systematische verandering en op zoek gaan naar manieren waarop we met z’n allen minder consumeren. Hoe kunnen we er als mens voor zorgen dat we in balans leven met de aarde? Dat moet de basis zijn van elke stap die we in de toekomst zetten. Investeringen in het openbaar vervoer en in deelsystemen zijn hier een belangrijk onderdeel van. Inzetten op het circulair gebruik van goederen en betere recyclage van metalen: ook daar in nog veel marge tot verbetering.

Het is goed dat de Vlaamse regering stappen zet om de klimaatverandering te stoppen. Maar daarvoor is een radicale verandering in denken en reductie van consumptie- en productiepatronen nodig. Daar schieten de Vlaamse voorstellen ruimschoots tekort. Het Vlaamse klimaatplan is dus niet zo ambitieus als het lijkt. ‘We can not mine our way out of the climate crisis’, dixit Hal Rhoades. Dan maken we onze eigen put enkel dieper. 

Meer weten? Het recente “Mineralen voor Energietransitie“ rapport van 11.11.11 o.a. in samenwerking met CATAPA, toont overtuigend aan dat we een nieuwe grondstoffenrush, in het licht van een ‘groene’ energietransitie, ten allen tijde moeten vermijden.