‘Greenwashing’ van de mijnindustrie

‘Greenwashing’ van de mijnindustrie

Een warm nest, een eigen auto en de nieuwste smartphone; velen onder ons zijn een luxeleventje gewoon. Om in al die behoeftes te blijven voorzien, moeten we een energietransitie doorvoeren. De veelgeprezen ‘green deal’ zet de deuren open voor groene alternatieven zoals elektrische wagens en zonnepanelen. Maar zijn die alternatieven echt zo groen en onze behoeften echt zo onontbeerlijk?  

Volgens de actiegroep YLNM (Yes to Life, no to Mining) alvast niet. Ze brachten onlangs een persbericht “On the frontlines of lithium extraction” uit waarin ze aan de alarmbel trekken. Ze hekelen vooral de drastische uitbreiding van de mijnbouw in naam van groene energie. Mijnbouw staat gelijk aan de schending van mensenrechten en de vernietiging van cruciale ecosystemen. Allesbehalve groen dus.

“De EU moet wakker worden en een hoofddoel stellen om het materiaalgebruik met twee derde te verminderen, zodat de Europese Green Deal niet de zoveelste voetnoot wordt in de geschiedenis van de vernietiging van de planeet.”, zegt Meadhbh Bolger van Friends of the Earth Europe.

Europa 

De EU moet de winning van natuurlijke hulpbronnen met 65% verminderen. Dat hebben Friends of the Earth Europe en het European Environmental Bureau (EEB) in een recente studie “‘Green mining’ is a myth” gepubliceerd. Europa gebruikt momenteel al een buitenproportioneel groot deel van de beschikbare natuurlijke hulpbronnen. De materiële voetafdruk van de EU bedraagt momenteel zelfs 14,5 ton per hoofd, ongeveer het dubbele van wat als een duurzame en rechtvaardige grens wordt beschouwd, en veel meer dan het mondiale gemiddelde. 

Ondanks die hallucinante cijfers, gaat de Europese Green Deal alleen nog maar verder in de ontginning van mijnbouw. Het gebruik van individuele elektrische auto’s is absoluut geen oplossing. Zo zal de vraag naar lithium in de EU door batterijen, voor elektrische auto’s bijvoorbeeld, naar verwachting met bijna 6000% stijgen tegen 2050.

Ze komen en vernietigen alles. Ze zeggen dat ze werk hebben en eten brengen. Maar dat is enkel vandaag. Morgen hebben we weer honger.

Loze beloftes 

De mijnindustrie is vaak in handen van multinationals die zich te weinig bekommeren om de rechten van de lokale bevolking. Een inheemse vrouw verklaart in de video van de YLNM persconferentie: “Ze komen en vernietigen alles. Ze zeggen dat ze werk hebben en eten brengen. Maar dat is enkel vandaag. Morgen hebben we weer honger.”

Inheemse volkeren geven vaak het voorbeeld van een duurzame levensstijl. Toch worden net die gemeenschappen en omgevingen opgegeven, en nog wel in naam van de groene energie. In veel gevallen worden lithium projecten namelijk opgedrongen aan de lokale gemeenschappen. Er is geen sprake van transparantie of democratische beslissing. De mijnindustrie is verweven met de lokale politiek en krijgt vaak de steun van lokale politici. Bovendien krijgen ze soms de steun van internationale ontwikkelingsorganisaties om ‘groene mijnbouw’ te promoten.  Maar ‘groene mijnbouw’ bestaat niet.

Water is meer waard dan lithium 

Naast het schenden van mensenrechten, vernietigt de mijnbouw ook ecosystemen.  De winning en verwerking van Lithium brengen permanente en onherroepelijke schade toe aan watersystemen. De mijnen tasten niet alleen de waterlopen en de waterkwaliteit aan, ze versnipperen ook het landschap waardoor duurzamere vormen van levensonderhoud zoals landbouw en toerisme bijna geen kans meer krijgen. Zo is de Atacama-woestijn in Chili geleidelijk haar laatste watervoorraden aan het verliezen door de gevolgen van lithiumwinning. Chili beschikt over de helft van de lithiumreserves ter wereld en bijna de hele export wordt momenteel gewonnen uit de Atacama-woestijn, de droogste plaats ter wereld.

Nood aan gedragsverandering 

Dat zijn schrijnende vaststellingen. Toch stellen de actiegroepen een aantal concrete alternatieven voor om de mijnbouw zoveel mogelijk in te perken en de toekomstige schade te beperken. 

Een drastische verandering in onze gewoontes en onze consumptie is daarbij cruciaal. De vraag naar energie en materiaal moet fors dalen. Dat kan door maximaal in te zetten op openbaar vervoer, alternatieven te voorzien voor persoonlijke wagens en meer aandacht te besteden aan de herstelling, het hergebruik en het recycleren van batterijen en andere producten. 

Daarnaast is het belangrijk om de lokale gemeenschappen objectief te informeren over de gevolgen van mijnbouw. Het spreekt voor zich dat de bevolking dan ook het recht moet hebben om nee te zeggen als ze niet akkoord gaat met het project.  

Klimaatverandering zou aangepakt moeten worden vanuit een holistisch en milieurechtvaardig perspectief. Mijnbouw is destructief, niet alleen op ecologisch vlak, maar ook op menselijk vlak. Die elementen moeten erkend worden en het beleid moet die op een zinvolle manier aanpakken. 

Tenslotte moet er een einde komen aan de straffeloosheid van de bedrijven. Bindende verdragen moeten het bedrijfsleven en de mensenrechten verbeteren. Wanneer ze niet nageleefd worden, moeten er sancties volgen. Om dat te garanderen is een zinvolle regelgeving voor milieu en sociale bescherming nodig. 

We moeten er ons dus van bewust zijn dat die ‘groene’ benaderingen van de Europese Green Deal vaak worden voorgesteld als innovaties, maar in werkelijkheid vertegenwoordigen zij destructieve modellen die een onrechtvaardige en ongelijke transitie in de hand werken. Zo ver mogen we het niet laten komen!  

Artikel geschreven door Catapista Helena Spriet

Foto’s door Sebastian Pichler via Unsplash

Neem deel aan de gratis escaperoom Re-Connect!

Neem deel aan de gratis escaperoom Re-Connect!

Wilde je altijd al een escaperoom doen, maar kwam je er nog niet toe? Verzot op je smartphone, maar weet je niet wat er in zit? Doe dan mee aan de gratis escaperoom Re-Connect. Maak indruk op je vrienden door hen te snel af te zijn, los onze leuke puzzels en raadsels op en vind om ter eerst de tips om jezelf te bevrijden. Zo kom je op een speelse manier meer te weten over de impact van je smartphone op mens en milieu.

Escaperoom-ReConnect -Bos plus Catapa

Er zijn 3 escaperooms beschikbaar. In elke room speel je met min. 4 en max. 8 personen. Van  16 oktober tem 27 november  bevindt de escape game zich op de CINOCO-site, Pierre Van Humbeekstraat 5, Sint-Jans-Molenbeek (Brussel). Inschrijven is verplicht! Reserveren kan via deze link. 

Een groep Catapistas nam trouwens reeds deel en zette een recordtijd neer! Kan jij beter? 😉 

Escaperoom-ReConnect -Bos plus Catapa

Waarom dit project? 

De gemiddelde smartphone doet 2,5 jaar dienst. De helft van de jongeren voelt zich verslaafd aan zijn smartphone. Die smartphone zit bovendien vol materialen waarvoor mijnbouw nodig is. Verontrustende cijfers, want mijnbouw is één van de 4 grootste drijvers van ontbossing. Lees hier waarom.

De toeleveringsketen van onze elektronica zorgt daarnaast ook voor heel wat andere milieu- en sociale problemen. In een smartphone zitten zo’n 62 mineralen en metalen verwerkt. Verschillende daarvan worden ontgonnen in kwetsbare gebieden, met zware gevolgen voor mens en milieu: vervuiling door chemische stoffen en zware metalen, ontbossing, verlies van landbouwgrond en biodiversiteit, schending van mensenrechten en criminalisering. De ICT-sector veroorzaakt daarnaast bijna 4% van de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen.

Dus wil jij graag meer te weten komen over de impact van onze elektronica op mens en milieu? Aan de hand van raadsels ontdekken welke mineralen er in jouw smartphone zitten, waar deze ontgonnen worden en wie hiervan de gevolgen draagt? 

Aarzel dan niet en schrijf je zo snel mogelijk in en probeer de recordtijd te verbeteren! Succes!

reconnect-escaperoom_broei-3

Onder leiding van BOS+ sloegen CATAPA en De Transformisten de handen in elkaar voor de creatie van deze escaperoom, gekaderd binnen het Re-Connect project. Voor de ontwikkeling ervan werd er beroep gedaan op #ANTcollectief.

Ctr alt del logo

Ctrl Alt Del Campagne

Ctrl Alt Delete website

Lancering Ctrl Alt Del Campagne

Reset het systeem & stop geplande veroudering!

De aarde raakt uitgeput.

Overstromingen, bosbranden, smeltende gletsjers, …: we worden alsmaar vaker geconfronteerd met natuurrampen. De gevolgen zijn desastreus & onbetwistbaar: we zijn de limieten van onze planeet aan het overschrijden. Om onze aardbol leefbaar te houden moeten we wakker worden en actie ondernemen. Actie gericht op het systeem, want we moeten dringend stoppen met enkel burgers verantwoordelijk te houden: we moeten het systeem aanpakken, het economisch systeem dat streeft naar eeuwige groei! Een reset van dat systeem, dat is wat we nodig hebben! Ctrl Alt Del! 

Take, make, waste.

Ons huidige lineaire consumptie- en productie model is één van de grootste oorzaken voor deze klimaatcrisis. Bij dit “wegwerp” model is de kwaliteit van die producten ondergeschikt aan de kwantiteit, om zo de consumptie en de verkoop, voornamelijk van elektronica, tot het eindeloze te stimuleren. 

Meer productie = meer mijnbouw

Dat oneindig aanbod van producten strookt niet met de eindigheid van onze planeet, de aarde is geen bodemloze put. We kunnen niet alsmaar meer metalen uit de grond blijven halen. De vraag naar ruwe grondstoffen is al onhoudbaar, met vele catastrofes als gevolg. Mijnbouw gaat niet alleen gepaard met grote energie- en waterverspilling, maar ook met de verontreiniging van grond en water, door het gebruik van chemicaliën. Dit veroorzaakt biodiversiteitsverlies en dus de aantasting van het ecosysteem van de aarde. Daarboven is de mijnbouwsector ook verantwoordelijk voor 10% van de wereldwijde uitstoot van CO2-emissies, waarmee deze branche behoort tot één van de meest vervuilende sectoren op aarde.

Ctrl Alt Delete website

Geplande veroudering: wat is het en waarom zal het onze planeet vernietigen?

Goederen produceren aan topsnelheid en aan de laagst mogelijke prijzen, dat is de basis van ons huidig economisch systeem. Producten worden gemaakt met een gelimiteerde levensduur (geplande veroudering) of het ontwerp bemoeilijkt reparatie of maakt het onhaalbaar. Sommige producten worden zelfs expres gemaakt met systeemfouten, expres defect ontworpen dus, zodat de levensspanne kort is en er meer producten verkocht worden. Dit is deel van een doelbewuste strategie van de industrie om gebruikers te ontmoedigen en om ons snel nieuwe apparaten te doen kopen. Dat is de definitie van geplande veroudering (planned obsolescence in het engels).

Tijd om actie te ondernemen voor meer regelgeving!

De oplossing hiervoor ligt op beleidsniveau. De planeet heeft dringend behoefte aan sterke politici die zich niet laten lobbyen door de industrie, maar hen net durft te onderwerpen aan strenge regelgeving. Reglementering kan ervoor zorgen dat multinationals verplicht worden betere producten (eco-design) voor de consument te maken: herstelbare producten, gemaakt om lang mee te gaan, in plaats van wegwerpproducten gemaakt om snel kapot te gaan en vervangen te worden. Logisch toch?

Doe mee met onze Ctrl Alt Del Campagne!

Verwacht je de komende maanden aan tal van workshops, lezingen, acties, … over geplande veroudering. Volg onze Ctrl Alt Delete campagne op de voet en kom samen met Catapa in actie: laten we onze krachten bundelen om zo onze politici te dwingen hun verantwoordelijkheid op te nemen, geplande veroudering te stoppen en het huidige systeem te resetten! 

#ctrlaltdel #ExpresDefect

Ctrl Alt Delete website

Design logo @DayanaCorzojoya

Catapa jaarverslag 2020

Jaarverslag 2020

Jaarverslag 2020

Iets later dan gepland, maar hier is het dan eindelijk: het Catapa jaarverslag van 2020! Ondanks Corona hebben we toch heel wat kunnen verwezenlijken in 2020.

Met onder andere talloze boeiende (online – damn you Covid) evenementen, maar ook de erkenning als socio-culturele organisatie (hoera!), de verschillende meerjarenprojecten (MIF, FIF en Nemo), de 11.11.11 Changemakers campagne en de vele inspanningen in ons educatief luik en op vlak van sensibilisering. Logischerwijze zaten de beweging en onze duurzame partners ook niet stil!

Duik samen met ons in het verslag van 2020 en ga op ontdekkingsreis doorheen 366 dagen vol Catapa-energie. Dat belooft voor 2021!

Minder openbaar vervoer, meer mijnbouw?

Minder openbaar vervoer betekent meer mijnbouw

Verschillende actiegroepen delen zaterdag namaaklijnkaarten uit in Gent. Op die manier willen ze de aandacht vestigen op het mobiliteitsbeleid. Volgend jaar zouden 5000 haltes verdwijnen in Vlaanderen. Snoeien in het openbaar vervoer zorgt ervoor dat mensen investeren in individueel transport. Dat zorgt dan weer voor meer elektrische wagens die op hun beurt leiden tot meer mijnbouw.

Om electrische wagens te maken zijn er 23 mineralen essentieel.

Impact op de (natuurlijke) omgeving

Om elektrische wagens te maken zijn er 23 mineralen essentieel. Het gaat onder meer om aluminium, ijzer, kobalt, koper, lithium, lood, nikkel, tin, zilver, zink en andere zeldzame aardmetalen. Hoe meer elektrische wagens, hoe meer grondstoffen er nodig zijn. Die grondstoffenrush eist een zware tol van de aarde. De ontginning van mineralen en fossiele brandstoffen bedreigt waardevolle ecosystemen zoals tropische bossen en brongebieden van rivieren. Daarnaast leidt het tot watervervuiling en waterschaarste, infiltratie van zware metalen in het milieu, (chemische) afvalbergen, luchtvervuiling, verzilting en CO2-uitstoot.

Vooral de mijnbouwsector heeft een enorme impact en brengt risico’s met zich mee. Bij de ontginning zijn chemicaliën nodig en komen zware metalen terecht in de omliggende ecosystemen. Bovendien vergroot hierdoor de kans op (natuur-)rampen. Zo was er in 2015 de catastrofale dambreuk van een ijzermijn in Mariana, Brazilië. Een toxische modderstroom sleurde toen volledige dorpen en hun inwoners honderden kilometers met zich mee.

minerals evs nma.org
Afbeelding via nma.org

Impact op lokale gemeenschappen

Naast de ecologische impact is er het rechtvaardigheidsvraagstuk. Wie wint en wie verliest bij de exploitatie van natuurlijke rijkdommen? Meestal is de lokale bevolking de verliezer. Die is namelijk sterk afhankelijk van de steeds grootschaligere ontginning van multinationals. Ruwe grondstoffen worden geëxporteerd zonder, of met een minimale verwerking: metalen, aardgas en petroleum, maar ook monoculturen uit de landbouw.

Ontginning leidt bovendien tot gewelddadige conflicten en schending van mensenrechten. De Atacama-woestijn in Chili is geleidelijk haar laatste watervoorraden aan het verliezen. Inheemse gemeenschappen trekken al enkele jaren aan de alarmbel. Ze worden nu gesterkt door wetenschappelijke onderzoeken en milieuorganisaties. De oorzaak van die uitdroging is lithiumwinning. Lithium is namelijk essentieel voor de batterijen in onze telefoons, computers en elektrische voertuigen. Chili beschikt over de helft van de lithiumreserves ter wereld en bijna de hele export wordt momenteel gewonnen uit de Atacama-woestijn, de droogste plaats ter wereld.

Het is belangrijk om de noodzaak aan ontginning zoveel mogelijk te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door een shift naar koolstof- en grondstofarme mobiliteit.

Noodzaak aan eerlijke regelgeving

Om die negatieve impact te verminderen, is het cruciaal dat de regering een aantal regels oplegt om de andere duurzame ontwikkelingsdoelen te kunnen behalen. Catapa werkte mee aan een rapport waarin enkele concrete beleidsaanbevelingen staan. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om de noodzaak aan ontginning zoveel mogelijk te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door een shift naar koolstof- en grondstofarme mobiliteit. Volop inzetten op kwalitatief, frequent en emissievrij openbaar vervoer is daarbij noodzakelijk. Daarnaast is het cruciaal om veilige fietsinfrastructuur en deelfietsen te voorzien. Ook emissievrij autodelen kan een alternatief vormen voor individueel transport.

minder openbaar vervoer, meer mijnbouw? artikel

Op korte termijn zal het onmogelijk zijn om ontginning volledig te vermijden, maar het is wel mogelijk om ervoor te zorgen dat alle ontginning verloopt binnen de planetaire grenzen en met
respect voor lokale gemeenschappen en hun leefomgeving. Zoals voorzien in de Green Deal moet er bijvoorbeeld werk gemaakt worden van een duurzame, circulaire batterijketen. Zo moeten de ontwerpstandaarden van batterijen verduurzamen. De koolstofvoetafdruk van de batterijen moet verkleinen, de productie moet gecontroleerd worden op duurzaamheid en ethische correctheid en de zeldzame aardmetalen moeten maximaal hergebruikt worden. Er komen ook regels rond recycled content (of de hoeveelheid aan gerecycleerde grondstoffen in batterijen), en er komen maatregelen om de inzamel- en recyclagepercentages fors op te trekken. Toch zou er nog een duidelijke doelstelling moeten komen die investeringen in recyclagecapaciteit sterk stimuleert.

Deze conclusies kunnen alleen maar bevestigen dat het noodzakelijk is om openbaar vervoer te versterken en zeker niet in te perken. Denk je er ook zo over?  Teken dan zeker de petitie en neem zo als burger deel aan de oproep voor de uitbouw van een modern en aantrekkelijk openbaar vervoer. 

Geschreven door Helena Spriet.

Bronnen: mobiel21 – Dossier-Vervoersarmoede-vandaag | Duurzame Mobiliteit – Minder mobiel een bewuste keuze | EEB.org – Sustainable Batteries … | EE.org – Eu-Governments-Kick-off-Talk | Mineralen voor de energietransitie

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis 

Vandaag sluit CATAPA zich aan bij meer dan 180 gemeenschappen, organisaties en academici die de EU oproepen om af te zien van haar plannen om destructieve mijnbouw uit te breiden als onderdeel van de Europese ‘Green Deal’ en ‘Green Recovery’ plannen.

In 2019 publiceerde de Europese Commissie haar Europese ‘Green Deal’, een actieplan waarin het klimaat- en milieubeleid en de initiatieven voor de komende jaren worden geschetst.

Ondanks lovenswaardige intenties dragen deze plannen het schadelijke en onlogische idee uit van ‘green growth’  en gaan ze uit van ‘business-as-usual’ verbruik van energie en materialen in de EU.

Europa’s Green Deal plannen, in hun huidige vorm, zullen leiden tot een dramatische toename van de vraag naar mineralen en metalen. De Europese Commissie reageert daarop door middel van een groot aantal nieuwe mijnbouwprojecten – zowel binnen als buiten de EU.

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

De keuze om mijnbouw in te zetten om de Green Deal uit te voeren, is een reden tot grote bezorgdheid voor alle burgers in de hele wereld.

Mijnbouwbedrijven hebben een sociale en ecologische impact in elk werelddeel. Zo is de sector verantwoordelijk voor grootschalige mensenrechtenschendingen, conflicten met en binnen de getroffen gemeenschappen en de uitbuiting van arbeidskrachten en de toename van sociaaleconomische ongelijkheid. De sector draagt ook in aanzienlijke mate bij tot de klimaatverandering, het wereldwijde verlies aan biodiversiteit en de waterschaarste.

De stijgende vraag naar grondstoffen en de plannen van de EU om daaraan te voldoen via nieuwe mijnbouwprojecten zullen die problemen doen verergeren. Door de mijnbouw getroffen gemeenschappen in Europa en hun bondgenoten in het maatschappelijk middenveld verzetten zich tegen de voortdurende expansie van de mijnbouwindustrie en stellen het dominante verhaal van onbeperkte groei en het beleid dat dit in stand houdt ter discussie.

Via mijnbouw kan de EU zich geen weg banen uit de klimaatcrisis

Die verklaring schetst een maatschappelijke analyse van de huidige plannen van de EU en stelt voor hoe de EU de structurele problemen kan aanpakken die aan de basis liggen van het eindeloze mijnbouwbeleid en het tij kan keren naar een meer rechtvaardige en duurzame toekomst.

Deze aanbevelingen houden onder meer in dat het van cruciaal belang is dat de EU en de lidstaten het recht van gemeenschappen op vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming, met inbegrip van het recht om “nee” te zeggen, in de wet verankeren, en dat zij dringend maatregelen nemen om de vraag naar – en het verbruik van – grondstoffen in Europa absoluut te doen dalen.

We moeten dringend onze energie-, transport- en economische systemen overschakelen op hernieuwbare energiebronnen, maar als we vertrouwen op de uitbreiding van de mijnbouw om te voldoen aan de materiële behoeften van de overgang naar hernieuwbare energiebronnen, zullen we het onrecht, de vernietiging en de gevaarlijke veronderstellingen die de klimaatcrisis in de eerste plaats hebben veroorzaakt, opnieuw in de hand werken.

Met andere woorden, we kunnen deze problematiek niet oplossen met dezelfde denkwijze die ze in de eerste plaats veroorzaakt heeft.

We zijn solidair met bondgenoten in het Noorden en Zuiden en roepen samen op tot:

  • het recht om nee te zeggen voor alle gemeenschappen die met mijnbouw worden geconfronteerd en de eerbiediging van het recht van inheemse volkeren op FPIC;

 

  • het vastleggen in de wetgeving en verwezenlijken van bindende doelstellingen door de EU om de overconsumptie van materialen te verminderen in overeenstemming met de grenzen van de planeet en haar mondiale eerlijke aandeel;

 

  • het centraal stellen van rechtvaardige groeistrategieën en niet “green growth” of “decoupling”, in de klimaatmaatregelen van de EU;

 

  • het stopzetten van EU-subsidies voor mijnbouw en ondemocratische industriële allianties…;

 

  • het behandelen van mineralen en metalen als gemeenschappelijke, publieke goederen;

 

  • De invoering van maatregelen om mijnafvalverplichtingen te verhelpen en zo ervoor te zorgen dat alle mijnterreinen naar behoren worden hersteld, zodat ze gemeenschappen en hun omgeving niet verder kunnen verontreinigen en schade toebrengen;

 

  • De garantie dat de vraag van de EU naar grondstoffen geen impact heeft op gemeenschappen en ecosystemen in het Zuiden en dat er rechtsmiddelen beschikbaar zijn wanneer er zich toch schendingen voordoen…

 

Lees onze gezamenlijke verklaring voor meer informatie, getekend door meer dan 180 gemeenschappen, organisaties en academici:

‘Het aanmoedigen van destructieve mijnbouw: ‘Het maatschappelijk middenveld van de EU hekelt EU-grondstoffenplannen in de Europese Green Deal’ – Geschreven door de Yes To Life No To Mining Europese Werkgroep.

Vervolgingen en valse beloftes in Peru’s Amazonegebied

Vervolgingen en valse beloftes in Peru’s Amazonegebied

In België is de zomer aangebroken en hier in Loreto, de grootste regio van Peru, is het fris. Dat is normaal weet ik intussen, het patroonfeest San Juan komt eraan en dan dalen naar aloude gewoonte de temperaturen in dit deel van de amazone. Hoewel.

Vervolging

Ik schrijf twee jaar na de hardhandige arrestatie van mijn echtgenoot Jose Fachin in Iquitos in aanwezigheid van onze minderjarige dochter, voor feiten die zich voordeden in 2008 tijdens een vreedzaam inheems protest in de Tigre en Pastaza rivier tegen het Nederlands-Argentijns oliebedrijf Pluspetrol. Jose werd toen in juni 2015 dankzij onmiddellijke lokale, nationale en internationale druk, meteen vrijgelaten en de zaak is intussen geseponeerd.

Onlangs werd hij echter opnieuw in staat van beschuldiging gesteld, dit keer wegens feiten die zich voordeden tussen september en december 2016 tijdens het zogenaamde Saramurillo protest in de Marañon rivier, waar hij als inheemse raadgever optrad. De tenlasteleggingen gaan van ontvoering tot bendevorming. De strategie staat bekend als criminalisering van sociale leiders.

Terwijl het afgelopen jaar in Peru wetten zijn goedgekeurd die de opsluiting en de vervolging van activisten makkelijker maken en de straffeloosheid van multinationale vervuilers bevestigen, werd Jose – o ironie- vorige week in Lima samen met andere sociale leiders, uitgenodigd voor een erkenningsceremonie in de Commissie voor Inheemse volkeren en Ecologie van het Parlement.

Tien jaar protesten

Intussen schrijf ik ook bijna dag op dag 6 maanden na de ondertekening van de 49 Saramurillo akkoorden. In die inheemse gemeenschap aan de oevers van de Marañon rivier, een hoofdader van de Amazone, kwamen gedurende meer dan drie maanden verschillende inheemse gemeenschappen van vijf verschillende rivieren bijeen om een oplossing te eisen voor de gevolgen van de olielekken van de oude pijplijn en van de meer dan veertig jaar olie vervuiling.

Om hun eisen kracht bij te zetten, sloten ze ondermeer de Marañon rivier, belangrijke voor het commercieel transport in Loreto, af.

De eisen waren niet nieuw: meer dan tien jaar lang al, volgen de inheemse protesten elkaar op. Akkoorden worden ondertekend… en dan niet nageleefd. Het is een weerkerend en vermoeiend verhaal.

De inheemse families en leiders leveren steeds weer buitengewone inspanningen om zich te organiseren, en om interne en externe afleidingsmanoeuvres te identificeren en het hoofd te bieden. De staat is vooral geïnteresseerd in conflictbeheersing maar laat het dus na om daarna ondertekende akkoorden na te leven en de problemen echt aan te pakken.

Geen Bagua, wel interculturele dialoog

Tijdens het protest in Saramurillo, besloot de huidige regering uiteindelijk om niet- zoals in Bagua in 2009- geweldadig in te grijpen. De regering aanvaardde de door de inheemsen gestelde minimumvoorwaarden voor een interculturele en politieke dialoog op hun grondgebied. In aanwezigheid van ministers en van het volk werd gedurende verschillende weken heftig gediscussieerd.

Na meer dan veertig jaar vernietiging vroegen de Achuar, Kukama, Urarinas en Kichwa (verschillende volkeren) leiders: is olie activiteit in het amazone gebied nog verdedigbaar?

De dialoog leidde tot de ondertekening van belangrijke akkoorden zoals de start van een onafhankelijke studie over de staat van de oude oliepijplijn, de oprichting van een waarheidscommissie die 40 jaar systematische mensenrechtenschendingen moet in kaart brengen, de opstart dit jaar nog van effectieve opkuiswerken van de immense olievervuiling , en, in het kader van het recht op schadeloosstelling, een uitzonderlijke investering in productieve en andere projecten in de getroffen gemeenschappen, met als voornaamste doel: Loreto- tot nu toe uitermate afhankelijk van de olie activiteit- voor te bereiden voor een toekomst post-olie-ontginning.

Na 6 maanden sinds de ondertekening, lijken de akkoorden vooral dode letter te blijven.

Een delegatie van inheemse leiders is op dit moment in Lima om druk uit te oefenen op Premier Zavala, die persoonlijk in Saramurillo aankondigde dat deze regering het anders zou aanpakken.

Nieuw oud paradigma

Een element dat misschien onvoldoende werd begrepen in de interculturele dialoog in Saramurillo, is de plaats die de natuur inneemt in het leven en de visie van vele inheemse volkeren. Die verschilt fundamenteel van de dominante utilitaristische visie, die de mens buiten de natuur plaatst en vooral natuurlijke rijkdommen ziet.

Om werkelijk tot een nieuw beleid inzake milieu te komen, stellen verschillende denkers een nieuw (maar voor vele inheemse aloud) paradigma voor: de rechten van de natuur en van de Pachamama (pacha betekent in aymara “kosmos”, “orde”) erkennen en beschermen en tegelijk de mens herintegreren in die natuur.

Beleidsbeslissingen kunnen er dan heel anders gaan uitzien. Via traditionele geneeswijzen (zoals ayahuasca gebruik) vinden velen hier in de amazone weer hun werkelijke plaats en groeit het begrip dat onze toekomst en die van de wereld rondom ons veelal afhangt van een fundamentele beslissing tot verandering.

Met heel veel respect zeg ik dat die traditionele heling en visie ons ook behoeden en beschermen en ons bovendien de kracht geven om te vergeven, en onze integriteit te behouden, in tijden van vervolging en valse beloftes.

Bron: MO*

“Een magere vangst dit jaar”

“Een magere vangst dit jaar”

“Gisterennacht  haalde ik maar 2 kilogram vis op … ” vertelt Felix Quiroz, “… net genoeg om mijn familie eten te geven. Ik moet deze nacht toch zeker 20 kilo proberen binnenhalen.” Don Felix Quiroz is al meer dan 20 jaar visser op het Uru Uru meer, dat elk jaar  tussen maart en juli opduikt ten zuiden van het centrum van de Stad Oruro, en ziet de visvangst elk jaar minderen. De klimaatsverandering, de vervuiling door de mijnbouw in de streek, en zeker het gebrekkige rioleringssysteem en zwakke afvalbeleid van de stad Oruro maken het hem en zijn compañeros moeilijk.

Klimaatsveranderingen

Het Uru Uru meer ligt op slechts enkele kilometers ten zuiden van het stadscentrum van Oruro, en heeft nu een oppervlakte van ongeveer 200 vierkante kilometer. Naargelang de duur van het regenseizoen en de hoeveelheid neerslag verschilt de grote en de diepte van het meer jaar per jaar. Meer dan de helft van het jaar staat het zelfs kurkdroog. Don Felix ziet de oppervlakte van het meer alleszins elk jaar verkleinen. “Ook hier doet het klimaat echt raar de laatste jaren, waardoor het meer sterker uitdroogt en de bodem verzout, wat de visvangst zeker niet ten goede komt. Maar de vervuiling van het meer door de mens is eigenlijk een nog veel groter probleem.” Die vervuiling kent verschillende oorzaken en mogelijke schuldigen, maar stroomt vanuit de stadskant het meer wel grotendeels binnen via één enkele rivier. De Río Tajarete.

Het is ongetwijfeld de vuilste stroom ‘water’ die ik in mijn leven al gezien heb. Het water wijzigt om de paar honderd meter van kleur. Geen schakeringen van blauw, maar eerder van groen, over bruin naar zwart. De geur die agressief opstijgt langs de oevers is niet te harden. “Tien jaar geleden gingen de bewoners van de stad zichzelf of hun kleren nochtans nog wassen in die rivier.”, verklaart een bewoner. “Ik kan mij zelfs herinneren dat je in het heldere water veel kleine visjes zag.” Het lijkt nu absoluut ondenkbaar.

La mina San José

De Río Tajarete ‘ontspringt’ in het noorden van de stad, in de heuvels die uitkijken op de San José wijk. Eigenlijk is het een soort natuurlijke stroom die verbreed en verlengd werd om het regenwater van de heuvels naar het Uru-Uru meer te leiden. En zo loopt dit stroompje – soms ondergronds – dwars door de stad Oruro en – dicht bij zijn bron – ook langs de San José mijn. Deze stadsmijn exploiteert tin en zilver. Oorspronkelijk aan de rand van Oruro, maar door de groei van de stad nu eigenlijk bijna midden in het stadscentrum. De mijn wordt uitgebaat door cooperatieven verenigd onder de Boliviaanse firma COMIBOL (Corporación Minera de Bolivia), die op z’n minst een aandeel heeft in de vervuiling van de Río Tajarete en de meren waarin die uitmondt. Het mijnbedrijf loost namelijk zijn onbehandelde zure afvalwater – dit jaar nog werd meer dan eens een pH van minder dan 2 opgemeten – via een speciaal daarvoor aangelegd kanaal in de Tajarete.

En dan zijn er nog de bewoners en regering van Oruro zelf.

Rioolwater, vuilnis en een falende waterzuiveringsinstallatie

Een stad als Oruro met ongeveer 270.000 inwoners produceert afval en afvalwater. Dat is hier niet anders dan in andere steden. Het probleem bij deze stad ligt erin dat door een gebrekkig afvalbeleid, en een falende waterzuiveringsinstallatie zowel het rioolwater als een groot deel van het (huis)afval ook in diezelfde Río Tajarete terechtkomen.

Oruro groeit de laatste jaren gestaag in bevolkingsaantal en breidt dus ook in omvang nog steeds uit. Omdat er eigenlijk bijna geen sprake is van ruimtelijke ordening en een degelijke regelgeving bouwen de nieuwe inwoners er maar op los. Bij het binnenrijden van de stad schieten de half afgewerkte huisjes als paddestoelen uit de grond. Nieuwe wijken en gemeenschappen vormden zich spontaan en ongecontroleerd aan de rand van de stad, en zo ook aan de oevers van de Tajarete. Vuilnisophaling is in deze wijken bijna onbestaande, vuilbakken zie je er al helemaal niet, en van preventiecampagnes horen ze het hier donderen in Keulen. De rivier is op sommige plaatsen letterlijk een stort.

Gelukkig is er een riolering en sedert 2004 ook een waterzuiveringsinstallatie die het rioolwater zuivert vooraleer ook dit in het Uru Uru meer terechtkomt. Alhoewel. De pompen van de installatie liggen sedert datzelfde jaar al meer stil dan dat ze effectief werken. Een officiële inspectie in februari van dit jaar toonde aan de de installatie inderdaad helemaal niet functioneerde, en dat het rioolwater om die reden werd afgeleid naar de Río Tajarete.

Zuur mijnwater, afval én het rioolwater van één van de grootste steden van Oruro  stromen via de Tajarete dus zomaar in het voor de visvangst zo belangrijke Uru Uru meer. “Het meer door een spoorweg in twee gesplitst en omwille van de vervuiling is het in het oostelijke deel van het meer is het daarom zelfs al enkele jaren verboden om te vissen.”, vertelt Felix ons tijdens een rondvaart op het westelijke deel.

Felix Quiroz meldt ons dat hij dit jaar de jaarlijks georganiseerde snelheidswedstrijd met peddel won en roeit ons daarna fier en behendig via enkele rietvelden naar ‘zijn’ deel van het meer. Hier mag hij alleen zijn netten plaatsen. Elke visser zijn deel van de magere opbrengst die het meer nog te bieden heeft.

Felix is naast visser ook gids op het Uru Uru meer, en dat is hij  graag. Maar meer nog hoopt hij dat de vervuiling nog te stoppen is en dat er beter tijden komen voor zijn zoon die al klaarstaat om hem op te volgen.

Auteur: Mathiasm