WEBINAR:

Het ‘Right to Say No’: Inzichten en Ervaringen in de Globale Strijd tegen Mijnbouw

4 Augustus 2021

Vorige week verkende The Thematic Social Forum on Mining and Extractive Economy het “Right to Say No” tegen mijnbouwprojecten over de gehele wereld tijdens een globale webinar.  Sprekers van vier verschillende continenten werden uitgenodigd om hun inzichten en ervaringen te delen rond het Right to Say No / het Recht om Nee te Zeggen (RTSN) vanuit hun eigen context.

(Je kan de volledige webinar op youtube hier bekijken). 

Allereerst was Farai Maguwu van Zimbabwe (Centre for Natural Resource Governance – CNRG) aan het woord, gevolgd door Aung Ja van Burma, Hal Rhoades van Noord-Europa (Yes to Life No to Mining – YLNM) en Karina uit Brazilië (Movement for Popular Sovereignty in Mining – MAM).

Het Right to Say No is nog nooit zo relevant geweest. In de naam van economische groei verzoorzaken mijnbouwprojecten overal ter wereld vernieling en vervuiling. Natuurlijke hulpbronnen worden geplunderd en lokale gemeenschappen ervaren de negatieve impact. Mensen raken de toegang tot proper water en vruchtbaar land kwijt, wat gevolgen heeft voor hun levensonderhoud, gezondheid en welzijn. De kloof tussen rijk en arm, degenen die profiteren van het extractivistische/kapitalistische model en degenen die eronder lijden, wordt steeds groter. Dit in een wereld waar nog nooit zo veel rijkdom en overvloed is geweest. Bovendien is er de urgente realiteit van klimaatverandering, waarbij dit model de grenzen van onze planeet overschrijdt.

Daarnaast merken we ook de weerstand op van lokale gemeenschappen die het ‘Right to Say No’ opeisen op deze extractivistische activiteiten. Tijdens de webinar werden casestudy’s uit Afrika, Azië, Europa en Zuid-Amerika werden gepresenteerd, waarin dit Recht om Nee te Zeggen het focuspunt was binnen deze collectieve strijd tegen mijnbouw.

Het is niet nodig om het wiel helemaal opnieuw uit te vinden in onze gemeenschappelijke strijd. Ook al zijn er verschillende contexten waarmee we rekening dienen te houden, toch kunnen we zoveel leren van elkaars strijd en elkaars overwinningen en deze toepassen op onze eigen situatie. Zoals Hal opmerkte tijdens zijn bijdrage, bestaat er momenteel geen echt ‘Right’ to Say No. Dit is iets waar we zelf voor opkomen, niet iets waar we al aanspraak op kunnen maken (nog niet).

Historische context

Veel mijnbouwprojecten zijn een uiting van de historische greep van de koloniale machten en de buitenlandse invloed. Landen met een koloniaal verleden – bijvoorbeeld het VK, waar veel van deze grote mijnbouwbedrijven zijn gevestigd – zijn dezelfde die nu druk zetten voor meer extractieprojecten. De winst van deze projecten krijgt haar eindbestemming in de zogenaamde ‘ontwikkelde landen’, de voormalige kolonisatoren, en niet in de landen waar deze grondstoffen net thuis horen. Bovendien is Europa ook nog eens de grootste consument van mineralen en energie. Of ze nu direct betrokken zijn of niet, het zijn deze landen die ervan profiteren, terwijl de landen in het Globale Zuiden, waar deze projecten plaatsvinden, degenen zijn die worden uitgebuit.

Huidige context

Vanwege repressieve of militaire regimes is er in bepaalde landen het probleem van een beperkte democratische beweegruimte. Farai en Aung Ja getuigden over de strijd waarmee mensen en gemeenschappen worden geconfronteerd in Zimbabwe en Birma respectievelijk. Machthebbers werken hand in hand met bedrijven en investeerders uit verschillende landen (Australië, India, China, Bulgarije, VK,…) tegen de belangen van hun eigen bevolking. De mensen en gemeenschappen  riskeren ontzetting van hun land en geweld of straffen als ze opkomen voor hun rechten. Daarnaast vormt de huidige Europese Green Deal ook een groot probleem omdat het de uitbreiding van de mijnbouw zal aanmoedigen en ondersteunen (lees meer daarover hier).

Common Ground

We moeten pluralistisch zijn en afzien van een “one size fits all”-benadering (wat tevens een extractivistisch, kapitalistisch idee is) – voor elke situatie is er een specifieke context. De RTSN-beweging is een heterogene verzameling van organisaties, mensen en culturen. Maar in de verscheidenheid van organisaties zijn er toch gemeenschappelijke/verbindende elementen terug te vinden  (afgeleid uit de presentatie van Hal):

• De aard van het democratische proces in twijfel trekken: wie profiteert, wie draagt de lasten op lange termijn? Wie bepaalt waar mijnbouw plaatsvindt, wie bepaalt de waarde, wie profiteert en wie lijdt…?
• Het verwerpen van instrumentele relaties met de natuur: “Natuur” is een veel betere term dan “milieu” of “natuurlijke hulpbronnen”, omdat het integriteit heeft. The Right to Say No is gebaseerd op het waarborgen van de kwaliteit van leven.
• Het pleiten voor lokale, low-impact manieren van leven.
• Het uitdagen de extractivistische en op groei georiënteerde metapolitiek en narratieven.

Voorgestelde eisen

 (Zoals afgeleid uit de presentaties van Aung Ja en Karina.)

• Stevige en sterke regulering van bedrijven ten voordele van de bevolking; we eisen dat er geen schade wordt gebracht aan mens, planeet, aan ons sociale welzijn en levensonderhoud.
• Bevestiging van de samenleving en niet het belang van de staat, er moet een bestuur zijn waarin het belang van de mensen centraal staat. Lokale gemeenschappen moeten gezag en soevereiniteit hebben. Ze beslissen wat sociaal en cultureel het beste is voor hun levenswijze. Zij zijn degene die hun natuurlijke hulpbronnen/gemeenschappelijke goederen controleren en niet de regeringen. Omdat het hun levensonderhoud en hun toekomstige generaties beïnvloedt.
• Een rechtvaardige transitie en volledige restitutie. Compensatie voor de degradatie van de territoria. Het restitutieproces moet de verantwoordelijkheid van de staat en de corporaties omvatten. Ze moeten ter verantwoording worden geroepen. De transitie moet divers zijn in hoe je dit op veel verschillende niveaus aanpakt.
• Mijnbouwvrije gebieden: als bepaalde gebieden als beschermd worden geclassificeerd, mag hier geen enkele mijnbouw doorgaan. Hetzelfde geldt voor het respecteren van inheemse landrechten.

Een rijk repertoire aan strategieën en interventies

Hieronder kan je enkele strategieën en interventies verkennen die kunnen worden gebruikt om op te komen voor het RTSN (verzameld uit de presentaties van de verschillende sprekers). Veel van deze strategieën kunnen worden gecombineerd tot een grotere strategie (of zijn een noodzakelijke stap, bijvoorbeeld het uitvoeren van voorgaand onderzoek). Er is natuurlijk de eigen specifieke context (politiek, cultureel, …) waarmee je rekening moet houden die uiteindelijk zal bepalen welke tactieken en interventies je kan toepassen.

Onderzoek

Farai stelt voor om als eerste interventie onderzoek uit te voeren: wie is er betrokken, wie gaat last ondervinden van het project, wat gaat de waarschijnljike impact op de natuurlijke omgeving zijn, enzovoort.

Documentatie, bewijsvoering en argumentatie

Het is belangrijk om gevoerde strijd te documenteren, om vast te leggen wat er gaande is en deze informatie te verspreiden, zodat we van elkaar kunnen leren. We hebben meer onderzoek en documentatie van de huidige gevallen nodig. We kunnen ons hierbij afvragen wat de RTSN-beweging verder zou kunnen ondersteunen? Een idee hierbij zou kunnen zijn om een model wetgeving/proces te ontwikkelen dat aangepast kan worden aan het lokale of regionale niveau.

Het herzien van documenten

De milieueffectrapportages die mijnbouwbedrijven op tafel leggen zijn vaak frauduleuze documenten, dus die moeten worden onderzocht. Ook worden in bepaalde gevallen mensen naar vergaderingen gelokt waar ze een aanwezigheidslijst tekenen die later als toestemmingsformulier wordt gebruikt (zoals in Zimbabwe).

Capaciteit opbouwen

De capaciteit van de mensen en gemeenschappen opbouwen. Hen voorlichten over hun rechten.

“Education is the most powerful weapon which you can use to change the world.” – Nelson Mandela 

 

Volksraadplegingen/Referendum

We hoorden Faraj over deze strategie praten en we weten ook dat deze interventie in Latijns-Amerikaanse landen wordt gebruikt. Het wordt zelden gebruikt in Europa, maar er is wel een geval geweest in Trun, Bulgarije waar een goudproject succesvol en unaniem werd afgewezen.

Het Juridische Proces

Het juridische kader is vaak in het voordeel van bedrijven, maar er zijn ook bepaalde mazen in wetten of grondwetten die we zelf in ons voordeel kunnen gebruiken. Dit kan vaak ook worden gebruikt als een vertragings-strategie om wat ruimte te geven aan andere strategieën. We kunnen ook werken aan het herstellen van de wetten en de loopholes of mazen in de wet die de bedrijven momenteel in hun voordeel gebruiken.

Verklaring van de rechten van de Natuur/Gemeenschap

We hoorden het voorbeeld van Ierland – Greencastle, waar de gemeenschap en lokale overheden de rechten van de Natuur verklaarden, waarbij ze dit toepasten en ook vastlegden in de lokale wetgeving. Mijnbouw is namelijk niet verenigbaar met de Rechten van de Natuur.

Het Parlement aanschrijven

Het parlement verzoeken om in te grijpen en om onderzoeksmissies te houden. Farai legde uit dat zij dit doen door eerst naar de getroffen gemeenschap te gaan, een campagne op te zetten en dan de media te contacteren. Op die manier heeft het parlement geen andere keuze dan in te grijpen en worden ze gedwongen te luisteren naar de klachten en om de rechten van gemeenschappen te erkennen.

Directe Actievoering

We kunnen onze lichamen gebruiken door onszelf er letterlijk tussenin te plaatsen – dit is de meest viscerale en gevaarlijke vorm van strategie.

Deze krachtige foto werd gedeeld op de actiedag voor de  #GlobalDayAgainstMegaMining door bondgenoten in Turkije. Gemeenschappen in de bergen van Kaz verzetten zich tegen de ontbossing en het opgraven van hun land door goudmijnbedrijven .

Maak het Openbaar

• Houd openbare bijeenkomsten, demonstraties of protesten om de aandacht van de media te trekken en de publieke opinie bewust te maken van wat er aan de hand is. We kunnen de publieke opinie in ons voordeel mobiliseren.
• Vergaar de steun van prominente, geloofwaardige en invloedrijke leiders. Dit kunnen rechters, politieke leiders of zelfs corporatieve leiders zijn. Uiteraard zonder afbreuk te doen aan onze fundamentele principes.

Maak Creatief Gebruik van de Media

• Maak gebruik van media: houd je eigen mediacampagne. Identificeer journalisten die de strijd van de gemeenschap kunnen versterken, zodat de lokale bevolking wereldwijd kan gaan in termen van mediabewustzijn. Zo zijn we zijn niet langer zwak, stemloos of gezichtsloos. Verdedig de pers en de media tegen autoritaire regeringen.
• Maak onze strijd populair met behulp van media (zowel traditionele, reguliere en sociale media). Benut de kracht van het internet en de digitale levensstijl. Probeer millennials en jeugd te bereiken. Informeer en leidt de reguliere media op over waarom RTSN belangrijk is.

Solidariteit Versterkt

• Beoefen en versterk de solidariteit door grote nationale en internationale netwerken en allianties op te bouwen. We hebben een internationale beweging nodig om onze strijd te versterken. Populaire gemeenschapsorganisatie en permanente solidariteitsacties die de emancipatie versterken, zijn essentieel.

“Solidarity was the movement that turned the direction of history, I think.” – Jeane Kirkpatrick 

 

• Het uitoefenen van internationale druk op repressieve regeringen, bv. het Bolsonaro-regime in Brazilië. De bevolking betrekken en organiseren is belangrijk in dergelijke situaties.

Ga in Dialoog met de Bedrijven

• In Selkie (Finland) nam de gemeenschap contact op met meerdere bedrijven die het gebied aan het prospecteren waren en vertelde hen: “we wijzen dit project ronduit af, dus bespaar je geld en ga weg”. Dit werkte in hun geval, maar het heeft een zeer specifieke context.
• Het houden van bijeenkomsten tussen gemeenschappen, bedrijven en overheden.

Stel duurzame alternatieven voor

Er zijn betere economische opties dan mijnbouw mogelijk die nu reeds bestaan of die bestaan als potentiële opportuniteiten. We kunnen niet doorgaan op dezelfde manier zoals in het patriarchale kapitalistische systeem. Zo is er kleinschalige landbouw, visserij, ecotoerisme of natuurtoerisme. Karina stelt ook voor om de input van vrouwen en jongeren te gebruiken, om hun creativiteit aan te wenden voor het bedenken van nieuwe economische alternatieven en manieren van leven. Ook de herstel van natuur kan mensen nieuwe mogelijkheden bieden. Natuurherstel is zo noodzakelijk. Goede voorbeelden hiervan zijn Finland of Noord-Spanje.

Bekijk hier enkele voorbeelden van door de gemeenschap geleide post-extractieve ‘alternatieven’.

“The environment and the economy are really both two sides of the same coin. If we cannot sustain the environment, we cannot sustain ourselves” – Wangari Maathai 

 

Het huidige verhaal uitdagen

• We moeten wijzen op de verhalen die naar voren worden geschoven. Zo kunnen we de ironie aankaarten waarmee het slopen van reeds duurzame plattelandsgemeenschappen, die al een lage ecologische impact hebben, gerechtvaardigd wordt in de naam van zogenaamde klimaatactie en ‘duurzaamheid’.
• Het aankaarten van de greenwashing-tactieken van de Green Deal. RTSN is een reactie op het ‘green washing’-verhaal. Ook het verhaal van ‘economisch herstel na Covid’ dat wordt gebruikt kunnen we in twijfel trekken. Vaak wordt het terug op gang trekken van de economie als een reden gebruikt om mijnbouwprojecten op te starten.
• Het groeiverhaal aankaarten: mijnbouw gebeurt omdat er vraag is die voortkomt uit het groeiverhaal. We moeten evolueren naar een verhaal dat gebaseerd is op welzijn in plaats van op de illusie van continue groei.
• De natuur (en de mineralen en metalen die hier deel van uitmaken) wordt nog al te vaak gereduceerd tot handelsgoederen en als een verzameling dode goederen die moeten worden gewonnen voor het ‘grotere goed’. We moeten af van de  instrumentalistische, kortetermijnvisie op de natuur. We hebben een langetermijnvisie van de natuur nodig die holistisch is en rekening houdt met de culturele en spirituele relaties die men heeft met een gebied.
• Vrije gebieden dienen we ook groter te zien dan enkel als een fysieke ruimte vrij van extractie en mijnbouw. We kunnen ook de immateriële realiteit van het gebied meenemen in ons begrip. Het volledige spectrum: het lichaam, de geest, de cultuur, de manier van leven en denken. 

“We don’t inherit the earth, we borrow it from our children.” – Chief Seattle 

We hopen dat je wat inspiratie hebt opgedaan met deze verzameling strategieën en interventies, verzameld bij de verschillende sprekers van The Right to Say No – Global Webinar!

Je kunt de slotverklaring van het Thematisch sociaal Forum over Mijnbouw en de Extractivistische Economie die het webinar organiseerde hier lezen.

Als je nog andere interventies of tactieken hebt die nuttig kunnen zijn, deel ze dan gerust met ons in de comments, via het contactformulier of e-mail info@catapa.be.