UPDATE Hot Topic: Vice-Minister vermoord in Bolivia

Project: Oogsten van Hemelwater

Vannacht (6 uur tijdsverschil) stroomden de Whatsapp en Facebook berichtjes langzaam bij mij binnen. Hierin vroegen jullie aan mij of alles goed met mij gaat en of het niet te gevaarlijk is in Bolivia op dit moment. Om daar als eerste op te antwoorden: alles gaat goed met mij. In de steden merk je over het algemeen niks van het conflict. Maar wat is er dan aan de hand in Bolivia?

Achtergrondinformatie

Bolivia kent een lange mijnbouwgeschiedenis. Momenteel zijn er drie verschillende spelers actief in de mijnbouw: staatsbedrijven, coöperatieven en privébedrijven. De eerste groep is van de staat, de tweede groep zijn mijnwerkers die zich in groepen bundelen en beschikken over stukken mijn en de laatste groep zijn veelal transnationale mijnbouwbedrijven. De coöperatieven zijn de laatste jaren een belangrijke speler in de sector geworden en zij zorgen voor een groot deel van de export van mineralen. De meerderheid van de mijnwerkers is werkzaam in coöperatieven.

Dynamiet tegenover Traangas

De afgelopen tijd houden de coöperatieve mijnwerkers veel protesten. Twee weken geleden werd Bolivia helemaal plat gelegd door ongeveer 5.000 mijnwerkers en sinds een aantal dagen zijn velen onafgebroken aan het protesteren nadat onderhandelingen over een nieuwe wetgeving, met betrekking tot de organisatie in coöperatieven, mislukt zijn. De belangrijkste wegen zijn geblokkeerd, de mijnwerkers zetten hun dynamiet in en de politie probeert hen te verjagen met traangas.

Foto (EFE): Conflict tussen de politie en de coöperatieve mijnwerkers

Het gebruik van dynamiet is wettelijk toegestaan en wordt dan ook volop ingezet tijdens de protesten. Tijdens de conflicten tussen de mijnwerkers en de politie zijn er drie mijnwerkers om het leven gekomen, zijn er mijnwerkers opgepakt, journalisten beroofd, politie-agenten gegijzeld en bij beide partijen zijn er gewonden gevallen. De mijnwerkers zijn woedend om de overleden mijnwerkers. Zij geven aan dat de politie schuldig is hieraan. Echter, de politie geeft aan dat zij geen vuurwapens gebruiken in het conflict en dat de doden de oorzaak zijn van het geweld van de mijnwerkers zelf.

Vice-minister doodgeslagen

Gisteren kwam het conflict pas kort in het internationale nieuws: de vice-minister van interne veiligheid en binnenlandse zaken, Rodolfo Illanes, is door mijnwerkers ontvoerd en vervolgens doodgeslagen. Dit nadat hij naar de wegblokkade ter hoogte van Panduro ging (tussen Oruro en La Paz) om een poging te doen tot onderhandeling met de mijnwerkers.

Het einde is nog niet in zicht: de Nationale Federatie van Mijncoöperatieven (FENCOMIN) heeft besloten over te gaan tot een staking van opbepaalde duur en de regering zal de moord tot op de bodem uitzoeken. De regering houdt de blokkade bij Panduro aan de hand van een drone in het oog. Waarschijnlijk is de dader (of de daders) gefilmd. Inmiddels zijn er na aanleiding van de moord al velen gearresteerd.

Foto (La Patria): Vice minister van interne veiligheid en binnenlandse zaken, Rodolfo Illanes, ontvoerd en vermoord

Irritaties door Wegblokkeringen

De coöperatieve mijnwerkers hebben ongeveer 11 routes in het gehele land geblokkeerd. Naast dat het een hot topic is waar al mijn collega’s over praten, merk ik zelf vrij weinig van het conflict. De betogingen spelen zich af op de wegen tussen de verschillende steden, wat dus betekent dat het voor niemand mogelijk is door over land te reizen. Tussen La Paz en Oruro (de stad waar ik woon) blokkeert ongeveer 5000 man de weg. Af en toe worden er op sommige plekken in het land auto’s doorgelaten, tegen een betaling tussen 50 en 100 bolivianos per voertuig(tussen de 7 en 15 euro, een behoorlijk bedrag hier).

Om een voorbeeld te geven: gisteren was ik bij een symposium en de helft van de sprekers kon hier, vanwege de wegblokkades, niet bij aanwezig zijn. Daarnaast zijn er veel mensen geïrriteerd omdat zij nu niet de mogelijkheid hebben om hun familie of vrienden te bezoeken. De wegblokkades brengen ook economische schade toe. Vooral veel vrachtwagenchauffeurs zijn hier slachtoffer van. Zij kunnen hun goederen niet vervoeren en ontvangen zelfs boetes van bedrijven omdat hun goederen later aankomen. Ook hebben de mijnwerkers hen bedreigd: ze moesten zich verplicht uitkleden, op hun knieën gaan zitten en een aantal bussen werden met stenen bekogeld. De Nationale Vereniging van Chauffeurs tolereert dit niet en dient een juridische klacht in tegen de mijnwerkers.

Foto (El Día): Wegblokades

Dynamiet vervoerd per ambulance

De mijnwerkers hebben stukken wegen ‘geclaimd’ die zij dag en nacht verdedigen met voornamelijk dynamiet. De politie staat hier deels omheen en probeert hen te verjagen met traangas en bruut geweld. Aangezien de protesten al een tijd aan de gang zijn, kun je zeggen dat de mijnwerkers kampen hebben gevormd. Zij hebben ook hun trucjes, zo laten ze bijvoorbeeld stapels dynamiet aanvoeren per ambulance met sirene. De politie laat de ambulance door omdat zij denken dat er gewonden gevallen zijn. Sinds vandaag is de verkoop van dynamiet aan leden van (FENCOMIN) tijdelijk verboden, aangezien zij het, aldus het ministerie, op een onverantwoordelijke manier gebruiken. Af en toe gaan er vrouwen naar toe die, met gevaar voor eigen leven, eten verkopen of er wordt ter plaatse gekookt. Daarnaast geeft het kauwen van de cocabladeren de mijnwerkers energie om door te gaan met de strijd.

Foto (La Patria): Dynamiet

Wetswijziging

Vorige week woensdag werd er een wetswijziging aanvaard binnen de Algemene Wet voor Coöperatieven. De wijziging heeft betrekking op het feit dat leden van coöperatieven zich nu kunnen organiseren als vakbond om hun rechten te verdedigen. Deze wet geldt voor alle coöperatieven, bijvoorbeeld ook in de dienstensector. Deze vorm van organisatie was voor de wetswijziging niet toegestaan. De mijnwerkers verwerpen deze wet, want door middel van vakbonden zal de coöperatieve mijnsector, volgens hen, namelijk een grote verandering ondergaan en onbestuurbaar worden. Binnen de mijncoöperatieven kunnen de mijnwerkers nu verschillende (machts)posities betreden door het aangaan van subcontracten met andere coöperatieve mijnwerkers. Dit wordt door de overheid gezien als onderaanneming en is tegenstrijdig met de wet, want werknemers in een coöperatief zouden een gelijke positie en gelijke rechten moeten hebben. Dit is momenteel niet het geval en de wetswijziging moet daar dus verandering inbrengen. De overheid geeft aan dat ze door middel van de aanpassing van de wet, waardoor de mijnwerkers nu de mogelijkheid hebben om zich te organiseren, de werkomstandigheden in de mijnen wil verbeteren. Echter zal de wet grote gevolgen hebben op de organisatiestructuur binnen de sector en daarom willen de coöperatieven niet dat de regering hierin tussenkomt.

De mijnwerkers zien in dat het lastig is om onder deze coöperatievenwet uit te komen. Daarom wil FENCOMIN onderhandelen over 10 belangrijke punten zodat de rechten van de mijnwerkers versterkt kunnen worden. Daarna zullen zij de blokkades pas opgeven. De regering daarentegen heeft aangegeven dat ze pas onderhandelen, als de blokkades stoppen.

Contracten met privébedrijven

Het belangrijkste punt heeft betrekking op het aangaan van contracten met privébedrijven. Eerder ging COMIBOL (het Boliviaans staatsbedrijf en eigenaar van veel concessies) contracten aan met coöperatieven, die op hun beurt de mijn exploiteren. De coöperatieven hadden meer investeringen nodig, waarvoor zij contracten aangingen met (transnationale) privébedrijven. In 2009 werd er een wetswijziging doorgevoerd en mochten coöperatieven niet langer contracten aangaan met privébedrijven. De regering geeft aan dat oude contracten erkend zullen blijven.

Alleen de staat kreeg nog het recht om contracten aan te gaan met privébedrijven en de reden hierachter is dat de inkomsten die via staatsbedrijven binnenkomen, bijdragen aan de ontwikkeling van het land. Via de coöperatieven zou dit niet het geval zijn. Er werd echter pas in 2014 een nieuwe mijnbouwwet geïmplementeerd, met strenge controles hierop, waardoor het pas sinds twee jaar een probleem voor hen is geworden. De coöperatieven mijnwerkers eisen nu dat de artikelen 132 en 151 van de mijnbouwwet worden geschrapt zodat de coöperatieven de contracten met privébedrijven weer kunnen aangaan. De regering geeft aan dat dit de echte reden van de protesten is en dat de mijnwerkers de wetswijzing in de coöperatievenwet als masker gebruiken. Andere punten die genoemd worden in het eisenpakket hebben betrekking op de flexibiliteit van de milieuregels, het behoud van elektriciteitsnetwerken in de mijnbouw tegen goede prijzen en vervanging van de viceminister van coöperatieven.

Komt er een dialoog?

De laatste dagen was het conflict erg opgelaaid en vroegen veel mensen zich af hoe het opgelost zou worden. Na de moord op de vice-minister is dit nog onduidelijker geworden. Het vermoorden van autoriteiten is zeker niet iets wat vaker voorkomt in Bolivia. De regering wil dit daarom uitzoeken. Veel mijnwerkers worden opgepakt en anderen verstoppen zich, het is daarom de vraag of de dader (of daders) gevonden worden. Ook al is er urgent een dialoog nodig, mijn verwachtingen zijn dat dit een tijd zal duren. Of er überhaupt een dialoog zal komen? Ja, dat zal wel moeten. In ieder geval niet vandaag, vandaag is de regering in rouw. Er is een grote kans dat dit gesprek pas over een aantal weken plaats zal vinden en dan zullen ze ook tot een overeenkomt moeten komen, waarbij beiden partijen iets moeten ingeven.

Sinds mei 2016 is antropologe Avalon werkzaam in Oruro, op de Boliviaanse hoogvlakte. Via CATAPA en de Nederlandse stichting Samenwerkingsverband Hooglanden Indianen (SHI) coördineert zij het project ‘Oogsten van Hemelwater’ bij de lokale partnerorganisatie Centro de Ecología y Pueblos Andinos (CEPA).