Tussen 15 en 23 november ontmoetten ecologische verdedigers, organisaties en sociale bewegingen van over heel Zuid-Amerika elkaar in Quito, tijdens de ‘Encuentro del Derecho a Decir No’, georganiseerd door CATAPA. Het grootstedelijk gebied van Quito, met daarin het Chocó Andino biosfeerreservaat, was een bewuste keuze. Zo konden we leren uit het succes van het volksreferendum en de Quito Sin Minería campagne, die met succes een verbod op mijnbouw afdwongen in dat gebied.

Foto van de wegblokkade die meer dan twee jaar duurde tegen een mijn in de Chocó Andino. Foto door Danila, Red de Jóvenes del Chocó Andino

Eén van de meest belangrijke aspecten van Het Recht om Nee te Zeggen is ook het recht om ja te zeggen, en dat is fundamenteel voor het Quito Sin Minería project. De campagne ging om JA zeggen: ja aan leven, ja aan Chocó Andino, ja aan de brilbeer (die in de regio leeft) en ja aan een economie die natuur respecteert en waardeert.

Het indrukwekkendst van al is de gecoördineerde inspanning – in het kielzog van het referendum – om binnen de Chocó Andino om een alternatieve visie op het biosfeerreservaat te promoten. Een visie gebaseerd op ecotoerisme en de agro-ecologische productie van koffie, panela, suikerriet en andere fruit- en groentensoorten.

Tijdens deze week bezochten we, in het gezelschap van het Red de Jóvenes del Chocó Andino (een netwerk van jongeren die een centrale rol speelden in de strijd tegen mijnbouwprojecten in het biosfeerreservaat) verschillende lokale verzetscentra. 

We brachten ook een bezoek aan Las Taguas, een ecotoeristisch landbouwproject dat bezoekers leert over het proces dat wordt gebruikt om producten zoals panela en suikerrietsap op een agro-ecologische manier te produceren – zonder chemicaliën of kunstmest, met een respect voor de natuur en op een manier die ervoor zorgt dat ook toekomstige generaties van de lokale natuur kunnen blijven genieten. We maakten er een natuurwandeling met gidsen in opleiding. Die opleiding is een vitaal proces dat jongeren betrekt bij de bescherming van het biosfeerreservaat. Tijdens de tour zwommen we in een nabijgelegen waterval die wordt beschermd en onderhouden door het project. 

Foto’s van het bezoek aan Las Taguas, een agrotoeristische boerderij. Foto: CATAPA

Tijdens een ander symbolisch bezoek bezochten we de plek waar verschillende gemeenschappen van de Chocó Andino meer dan twee jaar lang 24/7 een wegblokkade organiseerden tegen een illegaal mijnbouwproject. Door vooral verzetshaarden te bezoeken, dachten de deelnemers niet alleen over hoe een alternatief voor mijnbouw en extractivisme er zou kunnen zien, maar zagen ze met eigen ogen voorbeelden van alternatieven gebaseerd op agro-ecologie, gemeenschapstoerisme en solidariteit. 

Ecologische verdedigers worden dagelijks geconfronteerd met bedreigingen en zijn constant in strijd om hun gebieden te beschermen. Met dit in het achterhoofd boden verschillende bezoeken aan de Chocó Andino deelnemers de gelegenheid om zich te ontspannen, nieuwe energie op te doen en hun inzet voor de bescherming van hun grondgebied in de strijd tegen extractivisme te herbevestigen. 

Een deel van de bijeenkomst was dan ook gericht op zelfzorg en bescherming. Tijdens een van de workshops deelden we de stappen die we individueel en collectief nemen om onszelf en anderen in onze gebieden te beschermen. We erkenden echter dat zelfzorg- en beschermingsmaatregelen hun limieten hebben. We waren het er collectief over eens dat het de verantwoordelijkheid is van regeringen op elk niveau om milieuactivisten de nodige bescherming te bieden, zodat zij op hun beurt ons kunnen beschermen zonder bang te hoeven zijn voor geweld en vergelding.

De campagne Quito Sin Minería ontstond niet van de ene dag op de andere. Zoals we tijdens de reis leerden, is het de culminatie van jarenlange strijd tegen mijnbouwprojecten in de regio – een sociaal proces dat heeft plaatsgevonden in de Chocó Andino en de stad Quito om een collectief bewustzijn op te bouwen over de gevolgen van mijnbouw, het belang van het reservaat als een plek van superbiodiversiteit en de noodzaak om het te beschermen.

Naast de bezoeken brachten we verschillende dagen door in het Pacto kanton voor workshops en activiteiten. We begonnen met het maken van een collectieve kaart van de context rond mijnbouw binnen elk van de vertegenwoordigde landen in Zuid-Amerika.

In het algemeen concludeerden we dat de politieke situatie in de regio steeds gevaarlijker wordt, met regeringen op lokaal, regionaal, nationaal en internationaal niveau die de opening en uitbreiding van nieuwe en bestaande mijnbouwprojecten willen vergemakkelijken, waardoor de economische afhankelijkheid van de winning van beperkte natuurlijke hulpbronnen blijft bestaan. Dit ontwikkelingsmodel wordt gekenmerkt door een escalatie van geweld en moordaanslagen op milieuactivisten en leiders van sociale bewegingen die zich verzetten tegen mijnbouw. 

In Perú bijvoorbeeld is de dictatuur van Dina Boluarte nog steeds aan de macht, de voormalige vicepresident die in december 2022 een gewelddadige coup pleegde. In de afgelopen maanden heeft die regering Canada en andere westerse landen bezocht om te verklaren dat Peru open is voor business en ze van plan is om verschillende mijnbouwprojecten, die oorspronkelijk werden verhinderd door sociale bewegingen, zoals Minas Conga en Tia Maria, te ‘reactiveren’.

Workshop gericht op het analyseren van de context van mijnbouw in Zuid-Amerika. Foto: CATAPA

De overgrote meerderheid van de mijnbouwprojecten in Zuid-Amerika zijn in handen van multinationals met een gruwelijke, bloedige geschiedenis. Incluis de ondersteuning van genocide, gedwongen verplaatsing en moordaanslagen op milieuactivisten om toegang te krijgen tot dergelijke gebieden, denk aan Newmont in het geval van Minas Conga, Cajamarca, Peru en Anglo Gold Ashanti in Colombia – een schandaal dat wordt aangekaart door de Quitale La Mascara Campagne.

Tijdens de week organiseerden we ook een virtuele teambuildingactiviteit met CATAPA-vrijwilligers die tegelijkertijd deelnamen aan het Movement Weekend in België. Om extractivisme als politiek project te bestrijden, moeten we internationale bewegingen vormen en versterken. We moeten het verband leggen tussen de winning van grondstoffen uit het ‘Mondiale Zuiden’, die dienen voor de productie van onder andere elektrische auto’s, waarvan slechts een kleine meerderheid van de (voornamelijk westerse) wereldbevolking geniet, terwijl lokale gemeenschappen er weinig voordeel uit halen. 

Activiteit met Catapistas. Foto: CATAPA

Als resultaat van de bijeenkomst en in reactie op de huidige sociale -, politieke – en milieucontext werd het Netwerk van Gebieden voor het Recht om NEE te Zeggen (Red de los Territorios por el Derecho a Decir No) gevormd. Dit netwerk dient als platform om informatie uit te wisselen over de strijd tegen mijnbouwprojecten en om instrumenten te ontwikkelen en te verspreiden die gemeenschappen beter zullen wapenen om ‘nee’ te zeggen tegen mijnbouw en andere winningsactiviteiten in hun respectieve gebieden.

Offerande aan het land dat tijdens de hele bijeenkomst bleef liggen. Foto: CATAPA.