El Tingo

Mijnafval heeft watervervuiling en bodemverontreiniging veroorzaakt waardoor het lokale ecosysteem van el Tingo ingrijpend is aangetast.

Auteur – Giacomo Perna

Tijdens een van hun bezoeken aan de bevolking van Macondo stelden Melquíades en zijn zigeuners het achtste wereldwonder voor van de wijze alchemisten uit Macedonië: een magneet. Met dit werktuig wou José Arcadio Buendía al het goud opgraven uit de aarde door de staven door het dorp te sleuren. Als dit idee uit het boek ‘Honderd jaar eenzaamheid’ van Gabriel García Márquez echt gewerkt had, zou de wereld bespaard zijn gebleven van eeuwen aan mijnbouwvervuiling. Had de uitvinding gewerkt, dan zagen de levens van de El Tingo gemeenschap er vandaag de dag misschien wel beter uit.

De gemeenschap van El Tingo zit momenteel zonder water. Het gebied telt veel waterbronnen, maar onderzoek van de Peruviaanse universiteit César Vallejo en studies van CATAPA hebben aangetoond dat elke rivier en beek in de regio zich in een kritieke staat van verontreiniging bevindt. De vervuiling heeft zo een onthutsende proporties aangenomen dat planten zelfs verschroeien door de te hoge zuurtegraad van het water.

De El Tingo gemeenschap is ontstaan als een plattelandsgemeenschap. De lokale economie steunde steeds op landbouw en veeteelt. Door de huidige situatie kunnen de bewoners hun activiteiten echter niet uitvoeren zonder risico’s. Door de watervervuiling zijn er significant meer ziektegevallen vastgesteld, er zijn hoge metaalconcentraties aanwezig in het bloed van bewoners en bij pasgeboren dieren worden nooit eerder geziene misvormingen waargenomen; allemaal gevolgen van de mijnbouw in de regio.

Elke waterbron in de regio is verontreinigd. Een gebrek aan inkomen en een tekort aan middelen treffen het gebied. De socio-economische vooruitgang die de mijnbedrijven beloofden, werd niet waargemaakt.

De geschiedenis van de mijnbouw in de El Tingo regio gaat al jaren terug want de regio werd vroeger ook al getroffen door mijnbouwactiviteiten. De schade veroorzaakt door eerdere milieunalatigheden van mijnbouwprojecten is nog altijd aanwezig in de regio en vormt nog steeds een bedreiging voor de lokale fauna en flora. Een van die projecten is het San Nicolás project dat werd opgestart in 1972 en nog steeds zijn sporen nalaat in het lokale leefmilieu.

De volledige regio werd erg getroffen door opgravingen en mineraalverwerking. Het grootste probleem is dat de plannen om de impact van het giftig mijnafval te minimaliseren en neutraliseren niet werden –en volgens de lokale gemeenschap nog steeds niet worden– gerespecteerd. Vandaag krijgen de inwoners van de streek niet alleen te kampen met een tekort aan middelen en inkomen, ze lijden ook rechtstreeks onder de schadelijke gevolgen van mijnbouwafval.

De El Tingo gemeenschap is gelegen in het Hualgayoc-district in de Cajamarca regio. Het gebied is rijk aan grondstoffen en mineralen wat ten nadele gaat van het welzijn van de gemeenschap. El Tingo is namelijk gelegen tussen twee actieve mijnprojecten die de ontwikkeling van het gemeenschapsleven rechtstreeks beïnvloeden. Enerzijds is er het project van Cerro Corona dat werd opgestart in 2005 door het Zuid-Afrikaans mijnbedrijf Gold Fields. Anderzijds is er het Tantahuatay project, opgestart door het Peruviaanse bedrijf Coimolache dat aangesloten is bij Buenaventura, het bedrijf dat de mijn in 2010 ontdekte.

Beide bedrijven hebben zich in het gebied gevestigd om de grote mineraalreserves van goud, zilver en koper uit de ondergrond te ontginnen. Aanvankelijk beloofden de twee bedrijven verbeteringen en ontwikkeling. Ze ondertekenden sociale akkoorden en stemden toe sociaaleconomische groei te promoten. Desondanks melden de bewoners dat de bedrijven hun beloftes niet zijn nagekomen.

Opvallend is dat Peru een ‘mijnsluitingswet’ heeft sinds 2003. Volgens die wet worden bedrijven met mijnprojecten door de overheid verplicht om de bescherming van het milieu te garanderen en activiteiten te stoppen in gebieden waar mijnbouw schade kan toebrengen aan het milieu. Niettemin maken noch de regering, noch de bedrijven een inspanning om deze wetten te respecteren en af te dwingen. 

De grasvelden verschroeien door de hoge zuurtegraad van het water. Mens en dier lijden aan ziektes door de milieuverontreiniging veroorzaakt door de mijnbouw.

Het is ook belangrijk te weten dat de regio te kampen krijgt met periodes van zware regenval. Meerdere keren heeft hevige neerslag er voor gezorgd dat de stuwdammen overstromen waardoor mijnafval in de weilanden en in het waterbekken rondom terechtkomt met de daarbij horende catastrofale gevolgen. Een berucht voorbeeld is de gebeurtenis in december 2018 waarbij een lek van residuen de dood veroorzaakte van 17 000 forellen in de viskwekerij ‘La trucha de oro’.

De vervuiling treft niet enkel het El Tingo gebied. De waterwegen die het gebied doorkruisen, vloeien verder in andere rivieren. Een van die rivieren is de El Tingo-Maygasbamba rivier. Die vloeit uiteindelijk samen met de Amazonerivier en doorkruist vervolgens het gehele continent tot in de Atlantische oceaan. Tijdens die tocht draagt de rivier de gevaarlijke stoffen duizenden kilometers met zich mee.

Wat de economische voordelen betreft, hebben zowel Coimolache als Gold Fields zich niet aan hun beloftes gehouden. Volgens de gemeenschap werden de vooraf opgestelde overeenkomsten niet gerespecteerd. Ondanks hun belofte geen buitenlanders naar de regio te brengen, zijn de bedrijven toch begonnen met buitenstaanders aan te werven om in de mijnen te werken. Bovendien werden de arbeidsrechten van lokale arbeiders vaak geschonden. Het blijkt namelijk veel gemakkelijker om een lokale werknemer te ontslaan dan een buitenlander. Verder werden ook de beloftes van welvaart niet waargemaakt. Zo werden de wegen, die in een erbarmelijke staat zijn, niet hersteld. Zelfs de lokale architectuur lijdt onder de mijnbouw. Graafwerkzaamheden om de mijn uit te breiden worden voortdurend uitgevoerd aan de hand van ontploffingen in El Tingo. Daardoor wordt na verloop van tijd de staat van de huizen aangetast. De muren van huizen zitten vol met barsten en scheuren waardoor de stabiliteit van de gebouwen in het gedrang komt.

De lokale welvaart is er niet op vooruit gegaan en de aanwezigheid van mijnbouw heeft conflicten en sociale spanningen teweeggebracht.

De plaatselijke gemeenschap probeert zich te verzetten tegen de voortdurende onrechtvaardigheden. Vandaar dat ook sociale spanningen het gebied teisteren sinds 2008. De bevolking van El Tingo is zelfs in opstand gekomen tegen de erfdienstbaarheid van de mijn en de uitbuiting. De verschillende protesten en stakingen van de afgelopen jaren tonen de toewijding van de lokale gemeenschap om hun land en water te beschermen.

De bevolking heeft zich autonoom georganiseerd in de strijd tegen de mijnindustrie, maar vroeg bijstand om hun strijd kenbaar te maken aan de rest van de wereld. Daarom heeft CATAPA zich samen met de partner Grufides geëngageerd in het gebied. Er werden tientallen interviews afgenomen en ze verzamelden waterstalen van de waterbronnen. De tests toonden aan dat de rivieren en beken die het gebied doorkruisen zwaar vervuild zijn. Het water is in zo een erbarmelijke staat dat planten verschroeien door de te hoge zuurtegraad. Aan de hand van de interviews werd ook een documentaire gemaakt over de zaak van El Tingo om zo een stem te geven aan de lokale gemeenschap. Daarnaast werd ook een webinar en een campagne op sociale media georganiseerd. Tot op heden strijden de advocaten van Grufides aan de zijde van de advocaten uit de gemeenschap om de zaak te steunen en rechtvaardigheid te brengen voor de bevolking.

Het verhaal van El Tingo is er een van onvervulde beloftes en misbruik. De druk van de centrale economie drijft de ontwikkeling van onderontwikkeling in de regio aan waardoor de gemeenschap in een situatie van onomkeerbare afhankelijkheid terechtkomt. Het gebied is een oase voor mijnextractie geworden, een locus amoenus waar het Westen een oplossing vond voor zijn expansiedrang. Het is moeilijk te geloven dat zo’n misbruik tot op heden nog plaatsvindt. De situatie waar de bevolking van El Tingo zich nu in bevindt, is ontoelaatbaar en het doel van CATAPA is om samen met medestanders en de gemeenschap rechtvaardigheid te brengen voor de mensen die al tientallen jaren lijden onder de verwoestende impact van onteigening.