Minder openbaar vervoer betekent meer mijnbouw

Verschillende actiegroepen delen zaterdag namaaklijnkaarten uit in Gent. Op die manier willen ze de aandacht vestigen op het mobiliteitsbeleid. Volgend jaar zouden 5000 haltes verdwijnen in Vlaanderen. Snoeien in het openbaar vervoer zorgt ervoor dat mensen investeren in individueel transport. Dat zorgt dan weer voor meer elektrische wagens die op hun beurt leiden tot meer mijnbouw.

Om electrische wagens te maken zijn er 23 mineralen essentieel.

Impact op de (natuurlijke) omgeving

Om elektrische wagens te maken zijn er 23 mineralen essentieel. Het gaat onder meer om aluminium, ijzer, kobalt, koper, lithium, lood, nikkel, tin, zilver, zink en andere zeldzame aardmetalen. Hoe meer elektrische wagens, hoe meer grondstoffen er nodig zijn. Die grondstoffenrush eist een zware tol van de aarde. De ontginning van mineralen en fossiele brandstoffen bedreigt waardevolle ecosystemen zoals tropische bossen en brongebieden van rivieren. Daarnaast leidt het tot watervervuiling en waterschaarste, infiltratie van zware metalen in het milieu, (chemische) afvalbergen, luchtvervuiling, verzilting en CO2-uitstoot.

Vooral de mijnbouwsector heeft een enorme impact en brengt risico’s met zich mee. Bij de ontginning zijn chemicaliën nodig en komen zware metalen terecht in de omliggende ecosystemen. Bovendien vergroot hierdoor de kans op (natuur-)rampen. Zo was er in 2015 de catastrofale dambreuk van een ijzermijn in Mariana, Brazilië. Een toxische modderstroom sleurde toen volledige dorpen en hun inwoners honderden kilometers met zich mee.

Impact op lokale gemeenschappen

Naast de ecologische impact is er het rechtvaardigheidsvraagstuk. Wie wint en wie verliest bij de exploitatie van natuurlijke rijkdommen? Meestal is de lokale bevolking de verliezer. Die is namelijk sterk afhankelijk van de steeds grootschaligere ontginning van multinationals. Ruwe grondstoffen worden geëxporteerd zonder, of met een minimale verwerking: metalen, aardgas en petroleum, maar ook monoculturen uit de landbouw.

Ontginning leidt bovendien tot gewelddadige conflicten en schending van mensenrechten. De Atacama-woestijn in Chili is geleidelijk haar laatste watervoorraden aan het verliezen. Inheemse gemeenschappen trekken al enkele jaren aan de alarmbel. Ze worden nu gesterkt door wetenschappelijke onderzoeken en milieuorganisaties. De oorzaak van die uitdroging is lithiumwinning. Lithium is namelijk essentieel voor de batterijen in onze telefoons, computers en elektrische voertuigen. Chili beschikt over de helft van de lithiumreserves ter wereld en bijna de hele export wordt momenteel gewonnen uit de Atacama-woestijn, de droogste plaats ter wereld.

Het is belangrijk om de noodzaak aan ontginning zoveel mogelijk te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door een shift naar koolstof- en grondstofarme mobiliteit.

Noodzaak aan eerlijke regelgeving

Om die negatieve impact te verminderen, is het cruciaal dat de regering een aantal regels oplegt om de andere duurzame ontwikkelingsdoelen te kunnen behalen. Catapa werkte mee aan een rapport waarin enkele concrete beleidsaanbevelingen staan. Zo is het bijvoorbeeld belangrijk om de noodzaak aan ontginning zoveel mogelijk te beperken. Dit kan bijvoorbeeld door een shift naar koolstof- en grondstofarme mobiliteit. Volop inzetten op kwalitatief, frequent en emissievrij openbaar vervoer is daarbij noodzakelijk. Daarnaast is het cruciaal om veilige fietsinfrastructuur en deelfietsen te voorzien. Ook emissievrij autodelen kan een alternatief vormen voor individueel transport.

Op korte termijn zal het onmogelijk zijn om ontginning volledig te vermijden, maar het is wel mogelijk om ervoor te zorgen dat alle ontginning verloopt binnen de planetaire grenzen en met
respect voor lokale gemeenschappen en hun leefomgeving. Zoals voorzien in de Green Deal moet er bijvoorbeeld werk gemaakt worden van een duurzame, circulaire batterijketen. Zo moeten de ontwerpstandaarden van batterijen verduurzamen. De koolstofvoetafdruk van de batterijen moet verkleinen, de productie moet gecontroleerd worden op duurzaamheid en ethische correctheid en de zeldzame aardmetalen moeten maximaal hergebruikt worden. Er komen ook regels rond recycled content (of de hoeveelheid aan gerecycleerde grondstoffen in batterijen), en er komen maatregelen om de inzamel- en recyclagepercentages fors op te trekken. Toch zou er nog een duidelijke doelstelling moeten komen die investeringen in recyclagecapaciteit sterk stimuleert.

Deze conclusies kunnen alleen maar bevestigen dat het noodzakelijk is om openbaar vervoer te versterken en zeker niet in te perken. Denk je er ook zo over?  Teken dan zeker de petitie en neem zo als burger deel aan de oproep voor de uitbouw van een modern en aantrekkelijk openbaar vervoer. 

Geschreven door Helena Spriet.

Bronnen: mobiel21 – Dossier-Vervoersarmoede-vandaag | Duurzame Mobiliteit – Minder mobiel een bewuste keuze | EEB.org – Sustainable Batteries … | EE.org – Eu-Governments-Kick-off-Talk | Mineralen voor de energietransitie