Vrijdag 7 mei organiseerden gemeenschappen en maatschappelijke organisaties, waaronder het Frente de Defensa Ambiental de Colpayoc, in Cajamarca een persconferentie om het goudmijnproject Colpayoc van het Canadese mijnbouwbedrijf Estrella Gold S.A.C. in de provincie Chetilla aan de kaak te stellen en er zicht tegen te verzetten. Gemeenschapsleiders en milieuactivisten uit de hele provincie geven aan dat ze niet worden betrokken bij of gehoord in het proces, en zullen de straat op gaan om hun grondgebied te verdedigen.
Protest in December 2022 tegen het Colpayoc mijnbouwproject. “Chetillanos rechazan proyecto minero”. Copyright: CONACIPE
De provincie Chetilla is een van de laatst overgebleven gebieden van inheemse quechua sprekers in de regio Cajamarca, en is ook de armste provincie. Volgens het beoordelingsrapport van de mijnbouwbedrijven verdient ongeveer 83% van de bevolking binnen het effectgebied minder dan 300 Sol (ongeveer 75 euro) per maand. Bovendien heeft 33% van de bevolking de lagere school niet afgemaakt en is 13% analfabeet. Dit is duidelijk een gemeenschap die extreem kwetsbaar is voor uitbuiting door mijnbouwbedrijven en het staatsapparaat. Zij beloven banen en economische ontwikkeling beloven, zolang de gemeenschap hun recht op schoon drinkwater voor hun kinderen en de dieren waarvan ze afhankelijk zijn maar opofferen.
Een delegatie van JASS (Service and Sanitation Management Board) Ronquillo protesteert tegen Colpayoc, Persconferentie op Plaza De Armas, Cajamarca 7 mei 2023. Bron: CATAPA
De gevolgen van Colpayoc kunnen catastrofaal zijn voor de gemeenschappen die zich niet alleen in de directe omgeving van de mijn bevinden, maar ook voor de mensen die in de wijdere omgeving wonen. 30% van de stad Cajamarca, zo’n 150.000 inwoners, is voor schoon drinkwater afhankelijk van rivieren in de stroomgebieden van de Crisnejas en de Jequetepeque.
Onlangs nog, in mei, kwamen 27 mensen om het leven in een goudmijnbrand in Arequipa. Wereldwijd is goudmijnbouw verantwoordelijk voor 38% van de uitstoot van kwik, dat slopende langetermijnziekten veroorzaakt onder mijnwerkers en lokale gemeenschappen rond mijnen.
Foto van de La Esperanza goudmijn, Arequipa, Peru waar 27 mijnwerkers omkwamen bij een brand in mei 2023. Bron: AFP.
CATAPA steunt het recht om ‘Nee’ te zeggen van de gemeenschappen van Colpayoc. Om de klimaatcrisis op te lossen moeten we rechtvaardige oplossingen zoeken en implementeren die in harmonie zijn met mens en planeet. We kunnen niet doorgaan met het opofferen van ons recht op water en propere lucht voor de winsten van een paar multinationale mijnbouwbedrijven die koste wat het kost maximale winst willen maken terwijl ze onze gemeenschappen en levenswijzen vernietigen.
COLPAYOC LAAT ZICH NIET UITBUITEN, WIJ VERDEDIGEN COLPAYOC
Vorige week, 22-24 maart, hebben verschillende milieubewakingscomités van GRUFIDES deelgenomen aan “El IV Encuentro Nacional de Vigilantes y Monitores Ambientales Comunitarios” in Ayacucho, samen met comités uit de regio’s La Libertad, Pasco, Junín, Ayacucho, Chosica-Lima, Apurímac, Cusco, Moquegua en Puno.
Het doel was onze capaciteiten te versterken en ervaringen uit te wisselen over watercontrole in door mijnbouwprojecten getroffen gebieden. De delegatie van Cajamarca was verreweg de grootste aanwezige op de bijeenkomst.
Op Wereldwaterdag bezochten we de gemeenschap van Santa Fe in de provincie Cangallo in de bergen van Ayacucho, op ongeveer 4.500 m hoogte. In een krachtig vertoon van hoop en verzet tegen de vernietigende gevolgen van grootschalige mijnbouw voor onze gemeenschappen, brachten regio’s uit heel Peru een offer aan het meer en zongen zij protestliederen.
Rivier die langs de gemeenschap van Sante Fe stroomt, waarbij de comités uit verschillende regio’s verschillende tests uitvoerden om de kwaliteit van het water te controleren. Foto Copyright: CATAPA
Daarna oefenden we verschillende methoden van watercontrole langs een stuk van de rivier die langs de gemeenschap van Santa Fe stroomt.
Kaart van mijnbouwconcessies, regio Ayacucho, 2022. Foto Copyright: CooperAction, 2022.
Tijdens de volgende dagen planden we acties voor het komende jaar en bespraken we maatregelen om onze beweging op nationaal en regionaal niveau van Cajamarca te escaleren en te versterken om “Ja tegen Water” en “Nee tegen Mijnbouw” te zeggen.
Ook de huidige politieke crisis werd besproken, met name in verband met de mijnbouw. Volgens Jaime Borda van Red Muqui hebben de eerste 100 dagen van Dina Boluarte een reactivering van de mijnbouwindustrie te zien gegeven, met de dreiging dat verlaten mijnbouwprojecten zoals Conga gereactiveerd zouden kunnen worden.
In het licht hiervan hebben de aanwezige vertegenwoordigers een gezamenlijke verklaring afgelegd met verschillende eisen, waaronder een veroordeling van de moord op 49 demonstranten door de politie en het leger, de wettelijke erkenning van het werk van de watercontrolecomités, het aftreden van Dina Boluarte, het uitschrijven van nieuwe verkiezingen en het opstarten van het proces voor een nieuwe grondwet met de actieve deelname van inheemse volkeren en sociale organisaties. De volledige verklaring kunt u hier lezen.
Stap voor stap, via initiatieven zoals de comités voor toezicht op het water, leren wij als gemeenschappen die te maken hebben met mijnbouw meer over onze rivieren, en hoe we ze kunnen verzorgen en beschermen.
Wij zijn waterverdedigers, hoeders van het geschenk dat ons leven geeft. Staatsinstellingen moeten dit respecteren en erkennen, en met ons samenwerken om onze watervoorraden te beschermen voor de komende generaties.
Geschreven door Connor Cashell, CATAPA Global Engagement Officer Peru en vrijwilliger voor GRUFIDES.
Vertegenwoordigers van de gemeenschap van La Lucma volgen de route van een van hun lokale rivieren. Copyright foto: CATAPA.
Sinds 1993 wordt elk jaar Wereldwaterdag gevierd om mensen bewust te maken van de wereldwijde crisis in de toegang tot water, en om actie te ondernemen om onze rechten te verdedigen.
Volgens de VN hebben meer dan twee miljard mensen nog steeds geen toegang tot drinkbaar water. De situatie is kritiek in de provincie Cajamarca, een van de regio’s in Peru met het grootste aantal huizen zonder toegang tot schoon water. 42% van de huizen in de stad Cajamarca heeft geen toegang tot water dat geschikt is voor menselijke consumptie.
Een van de drijvende krachten die de mensen in Cajamarca de toegang tot hun grondrecht op water ontzeggen, is de grootschalige mijnbouw. Tussen eind oktober en begin november 2022 kampte volledige stad Cajamarca met ernstige drinkwatertekorten. Volgens verschillende berichten werd dit veroorzaakt door een daling van de watertoevoer uit de Rio Grande-dam, die wordt gecontroleerd door het mijnbouwbedrijf Yanacocha. Gedurende deze periode meldden verschillende burgers en journalisten dat zij sterk vervuild water en dode vissen zagen in het stroomgebied van de Rio Grande-dam.
In deze context werken GRUFIDES en CATAPA sinds 2020 samen aan een reeks projecten met als doel lokale gemeenschappen die getroffen zijn door de mijnbouw de middelen te geven om hun eigen comités op te richten die de kwaliteit van hun rivieren bewaken.
Dit project is essentieel geweest voor het opbouwen van zelfredzaamheid en kennis van lokale gemeenschappen in Cajamarca om het toezicht op hun watervoorziening in eigen hand te nemen en het recht op veilig en gezond drinkwater op te eisen van de lokale autoriteiten. In plaats van laboratoria of regeringsinstanties worden de macht en de kennis rechtstreeks in handen van de plaatselijke gemeenschappen gelegd. Zo kunnen zij zorgen voor hun rivieren en collectieve beslissingen nemen ter verdediging van hun grondgebied.
Wie kent hun gebied en rivieren beter dan de gemeenschappen die er al generaties lang wonen?
Bambamarca: inzicht in de opbouw van collectieve kennis en het recht om ‘nee’ te zeggen
Deze comités voor watermonitoring hebben als katalysator gewerkt voor georganiseerd verzet van de gemeenschap tegen verdere mijnbouwontwikkelingen. In maart 2023 bezocht GRUFIDES de gemeenschap van La Lucma in Bambamarca, enkele uren ten noorden van de stad Cajamarca. Tijdens een zeer aangrijpende bijeenkomst deelden vertegenwoordigers van de lokale gemeenschap hun ervaringen en namen zij deel aan een workshop over watercontrole. Volgens verschillende getuigenissen hebben talrijke mijnbouwprojecten hun rivieren ernstig vervuild, kinderen met kwik vergiftigd en de landbouw, waarvan ze voor hun levensonderhoud afhankelijk zijn, aangetast.
Als onderdeel van het bezoek verzamelde de groep verschillende monsters langs een stuk van dertig meter van de rivier. Het proces van monstername is zeer gebruiksvriendelijk en eenvoudig in de praktijk. De groep haalt op verschillende punten van de rivier collectief watermonsters op met een net. De grond die op de bodem van het net ligt, wordt vervolgens in een bak gegoten om te analyseren welke benthische macro-ongewervelden (waterdieren zonder ruggengraat die zonder microscoop kunnen worden gezien) aanwezig zijn. De aanwezigheid van bepaalde macro-invertebraten is een belangrijke indicator van de waterkwaliteit: sommige kunnen alleen overleven in zoet, schoon water, of omgekeerd in zeer vervuilde omstandigheden.
Het was vanaf het eerste moment duidelijk dat de rivier extreem vervuild was door de mijnbouwprojecten stroomopwaarts. De rivier was oranje, met een sterke chemische geur. Er waren zelfs geen macro-invertebraten te vinden in de monsters. De rivier blijkt zo vervuild dat niets kan overleven in het water waarvan de hele gemeenschap van Bambamarca afhankelijk is.
Een groep uit de lokale gemeenschap van La Lucma controleert de toestand van hun rivier. Foto copyright CATAPA.
Na het verzamelproces kwam de groep opnieuw bijeen om de resultaten te registreren, hun getuigenissen te delen en collectief een besluit te nemen over hoe het nu verder moet. De vertegenwoordigers ondertekenden een overeenkomst waarin zij verklaarden dat zij de resultaten terug naar de brede gemeenschap zouden overbrengen. Op die manier dringen ze aan op de collectieve organisatie van verschillende comités voor watertoezicht die het recht hebben nee te zeggen tegen verdere aantasting door mijnbouwactiviteiten, en van de plaatselijke autoriteiten eisen dat zij actie ondernemen.
Volgende stappen: Organisatie voor de bescherming van leefgebieden en het recht op proper water.
Ter gelegenheid van Wereldwaterdag zal GRUFIDES een overlegforum organiseren in de stad Cajamarca om een platform te bieden aan waterverdedigers om hun getuigenissen te delen, de watercrisis te analyseren en het recht op veilig en schoon water in Cajamarca op te eisen.
Van 21 tot 25 maart zullen in Ayacucho ook comités voor watercontrole uit heel Peru bijeenkomen om ervaringen uit te wisselen, methodologieën te vergelijken en de capaciteit te versterken van bewegingen die strijden voor toegang tot schoon water op hun grondgebied.
De Speakers Tour 2022 was een groot succes! Heel erg bedankt dat jullie dit mogelijk hebben gemaakt! Wat een prachtige editie.
Dit jaar nodigde Catapa twee milieuactivisten, Mirtha en Rosas uit Cajamarca, Perú, uit om te praten over hun strijd en om deze onder de aandacht te brengen.
Zij deelden hun verhaal over de strijd tegen grootschalige mijnbouw in Perú en vertelden hoe het opkomen voor hun rechten gepaard gaat met het risico en de angst om geïntimideerd, gestigmatiseerd en vervolgd te worden. Tijdens hun bezoek spraken zij met studenten, lokale en Europese politici, de pers, maatschappelijke organisaties en geïnteresseerde burgers.
Laten we alles eens samenvatten:
Eindelijk is de dag aangebroken: onze gasten zullen in België aankomen. In tijden van Covid is dit geen gemakkelijke opdracht. Wanneer Rosas, Mirtha en Maxime in Cajamarca, Perú, op het eerste vliegtuig naar Lima moeten stappen, wordt Mirtha en Maxime de toegang geweigerd. Rosas kan er wel door en legt zijn eerste transcontinentale reis helemaal in zijn eentje af! Gelukkig vinden we vluchten om Maxime en Mirtha de volgende dag op een vliegtuig te krijgen. ‘s Avonds gaan we Rosas ophalen op Brussels Airport, maar hij komt niet op de verwachte tijd door de aankomsthal! Dan horen we dat zijn vlucht uit Lima vertraging heeft en dat hij zijn aansluitende vlucht heeft gemist. Vier uur later dan gepland, komt hij toch eindelijk aan! Wat een avontuur, welkom in België Rosas, zo benieuwd naar al je verhalen en de wijsheid die je met ons gaat delen.
Aankomst Mirtha & Maxime:
Goed nieuws, we hebben gehoord dat Mirtha en Maxime deze keer wel aan hun reis konden beginnen en in de avond zullen aankomen. Met Rosas zijn we al begonnen met de voorbereidingen voor de presentaties die hij tijdens zijn verblijf hier zal geven. Het lijkt wel of hij de zon heeft meegenomen, want sinds zijn aankomst hebben we alleen maar strakblauwe luchten en zonneschijn gehad. Hij heeft ons zoveel te vertellen en ook veel vragen te stellen. ‘s Avonds worden Mirtha en Maxime eindelijk opgehaald aan het station van Gent. We vieren het met een berg Belgische frieten. Onze sprekers zijn eindelijk herenigd, de tour kan beginnen!
EEB Evenement
Onze Peruaanse milieuactivisten, samen met inheemse vertegenwoordigers uit Rusland en Guatemala, komen bijeen met Europarlementariërs om hun verhalen te delen over hun strijd in de frontlinie om hun gemeenschappen te beschermen tegen destructieve mijnbouwprojecten.
De delegatie benadrukte dat koper, bauxiet en ijzer binnen de voorgestelde due diligence-verplichtingen moeten blijven vallen. Zij vestigde ook de aandacht op de noodzaak om verplichtingen inzake klimaateffecten op te nemen.
“Het volk verkondigt dat water leven is, omdat mijnbouw vervuilt en verontreinigt…”
Als men aan Cajamarca denkt, denkt men aan Carnaval. Als carnavalshoofdstad van Peru is het niet verwonderlijk dat we deze carnavalscultuur ook terugvinden in de strijd van de activisten tegen de mijnbouwbedrijven. Er zijn tientallen carnavalsliedjes geschreven over de verdediging van het water en de mensenrechten. Kunst is een van de krachtigste vormen van protest, en dat is al honderden en honderden jaren zo. Muurschilderingen, liederen, verhalen, poëzie, schilderijen, alle vormen van kunst kunnen krachtige manieren zijn om te protesteren. Denk aan de impact die Máxima Acuña had toen ze haar verhaal zong toen ze de Goldman Environmental Prize won in plaats van het te vertellen…
En het is dat stukje Cajamarca-cultuur en kunst als krachtige manier van protest, dat we op de eerste vrijdag van onze Speakers Tour naar het Sint-Pietersplein in Gent haalden. We zongen typische carnavalsverzetsliederen uit Cajamarca over de verdediging van hun rivieren, meren en land als opening van onze tournee en uit solidariteit met Cajamarca. ¡Agua si, oro no!
KICK-OFF
Na deze mooie publieksactie kon de Tour echt van start gaan! In een mooi kader in de Sint-Pietersabdij kwamen we allemaal samen om onze gasten voor het eerst echt te leren kennen. Na enkele leuke introducties door Truike als mede-organisator van de Speakers Tour, Charlotte, als partnercoördinator, en Maxime als GECO in Cajamarca, kregen we eindelijk de kans om de verhalen van Mirtha en Rosas uit eerste hand te horen!
Mirtha, directeur van onze partner GRUFIDES, vertelde ons over de schoonheid van Cajamarca, een district in de noordelijke Andes van Peru, en hoe het te lijden heeft onder mijnbouwactiviteiten. 23,9%, bijna een kwart van Cajamarca, is al verkocht aan mijnbouwbedrijven! Mirtha vertelde ons over de gevolgen van deze mijnbouwactiviteiten in haar regio, in een zeer emotionele toespraak, en liet ons allemaal zien waarom we moeten blijven vechten tegen mijnbouwprojecten.
Toen was het de beurt aan Rosas. Rosas komt uit de Vallei van Condebamba in Cajamarca. Hij vertelde ons hoe hij zijn leven heeft gewijd aan de strijd tegen formele, informele en illegale mijnbouwprojecten in zijn regio, hoe hij maandenlang in de bergen heeft doorgebracht te midden van duizenden van zijn collega’s en hoe hij het mijnbouwbedrijf heeft doen vertrekken, en hoe hij al 5 keer aan de schandpaal is genageld omdat hij zijn land verdedigde. Hij vertelde ons hoe de producten uit zijn vallei volledig vervuild zijn met zware metalen, en hoe deze producten worden geëxporteerd en zelfs in Carrefour in België worden verkocht! Hieruit blijkt eens te meer dat de strijd tegen de mijnbouw niet iets van ver weg is, maar iets dat ons allemaal aangaat, want ook wij eten deze vervuilde avocado’s. ¡La lucha es de todxs! (De strijd is van ons allen)
Ontbijt met een Rebel
Het eerste publieke evenement van de tour! Een traditioneel onderdeel: het jaarlijkse Ontbijt met een Rebel, onderdeel van het Gentse Belmundo Festival! Samen met partners FOS, GAPP, Linx+ & Cubanismo plaatsten we 6 rebellen rond aparte tafels. De rebellen hadden allemaal een interessant persoonlijk verhaal met een link naar mensen- en natuurrechten. De deelnemers konden genieten van een Palestijnse brunch, terwijl ze luisterden naar deze inspirerende verhalen. Twee van die rebellen waren Rosas & Mirtha! Hun verrijkende verhalen toonden de sterke verwevenheid tussen mensen- en natuurrechten, vanuit een Peruaans perspectief.
Toeristische uitstap in Gent
Onze gidsen Alberto en Silke namen Mirtha en Rosas mee op rondleiding in Gent. Beiden waren zeer geïnteresseerd in hoe de stad aan het veranderen is in een meer voetgangers- en fietsvriendelijke stad. En hoe het watersysteem in Gent werd heraangelegd met het oog op recreatie en duurzaamheid. We dronken een warme chocolademelk en aten Belgische wafels om op te warmen!
Bel-LATAM Netwerk
Mirtha nam deel aan haar eerste Bel-LatAM Netwerk bijeenkomst op het kantoor van 11.11.11. Ze was verrast door de vele mensen die Grufides kennen en al eerder met Mirtha Vasquez hebben samengewerkt. Mirtha was zeer enthousiast over de film waarin Maxima Acuña uit Cajamarca voorkomt, om zo ook de connectie te maken met de vertoning hier in Brussel. Mirtha eindigde de bijeenkomst met het delen van vele verhalen en anekdotes over de analfabeten die getroffen worden door de mijnbouw en die zeer kwetsbaar zijn in hoe ze zichzelf kunnen beschermen omdat ze geen toegang hebben tot de Spaanse taal, documenten of gegevens. En hoe mijnbouw wordt voorgesteld als nodig voor de zogenaamde “groene overgang”, maar in werkelijkheid weer hun grondgebied aantast. Onze internationale steun is meer dan ooit nodig.
Studenten Evenement Leuven
Rosas reisde naar de KU Leuven om een treffende getuigenis af te leggen over de impact van verschillende mijnbouwprojecten op zijn gemeenschap en hun collectieve verzet. In de tweede helft van het evenement werden de studenten uitgedaagd om de banden tussen het extractivisme en hun universiteit in vraag te stellen.
De leden van de Peru WG kwamen voor de eerste keer in levende lijve bijeen!!! We hadden de kans om rechtstreeks van Rosas te horen over de huidige situatie in de Valle de Condebamba, waar de gemeenschappen worden bedreigd door informele mijnbouw en we luisterden naar Mirtha die ons bijpraatte over de nieuwe bedreigingen van de ondergrondse mijnbouw die Yanacocha wil beginnen. Daarna hebben we gebrainstormd over verdere activiteiten die de Working Group kan ondernemen om de strijd van onze vrienden te steunen.
Ronde Tafel
Op 8 maart, ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag, hebben we geluisterd naar de getuigenissen van defensoras uit Peru, Colombia en Nederland/Bolivia. Zij deelden verhalen over klimaatactivisme en hun ervaringen en strijd binnen de verdediging van hun territoria, om solidariteit te bevorderen en verschillende strijden voor gerechtigheid met elkaar te verbinden. Ze spraken ook over de vitale rol van vrouwen in het activisme.
Studenten evenement in Antwerpen
Rosas geeft een krachtige getuigenis aan studenten van de Universiteit Antwerpen. Na een vraaggesprek nemen de studenten deel aan een burgerraad, waarin ze zich kritisch uitlaten over de band tussen mijnbouw en hun universiteit. Willy gidst Rosas door Antwerpen en ze dineren nadien in het restaurant Via Via.
Ontmoeting met Quinoa
Mirtha had een ontmoeting met Quinoa, een van de partners van Grufides, om de lopende projecten van Grufides voor te stellen, een update te geven over de huidige situatie in Cajamarca en het programma te bespreken van het zomerproject van Quinoa voor een groep Belgische vrijwilligers.
Boerderij bezoek
Rosas had een ontmoeting met boeren van Boerenforum, een collectief van boerenorganisaties die in Vlaanderen een reeks agro-ecologische methoden toepassen, om kennis en praktijken uit te wisselen. Agro-ecologie is niet alleen een praktische wetenschap waarbij geen chemicaliën en pesticiden worden gebruikt, maar ook een sociale beweging. Agro-ecologie roept op tot de volledige ontmanteling van het industriële voedselsysteem en de groene revolutie, met zijn focus op voedselproductie en winst boven toegang en de rechten van de natuur.
De delegatie bezocht verschillende boerderijen in de regio, waaronder een bio-zuivelboerderij die een verscheidenheid aan agro-ecologische producten maakt, waaronder zijn eigen heerlijke ijs! De delegatie deelde hun ervaringen met het werken binnen een verscheidenheid aan landbouwsystemen en omgevingen. Ze bespraken ook verschillende barrières die de verdere schaalvergroting van agro-ecologie in zowel de Europese Unie als Peru in de weg staan, waaronder toegang tot technische kennis en expertise, financiële steun, land, water en schadelijke wetgeving die destructieve industriële landbouw voorrang blijft geven op het milieu.
H-LEP en NEMO
Mirtha en Rosas namen deel aan een deskundigenpanel op hoog niveau (H-LEP) over het recyclen van mijnafval, georganiseerd door het EU Horizon 2020 NEMO-project. Mensen uit de academische wereld, de industrie, het maatschappelijk middenveld, de Europese Commissie en de Verenigde Naties zaten samen met onze Peruaanse gasten aan tafel op zoek naar een mondiaal perspectief op de herwaardering van mijnbouwresiduen. Mirtha was uitgenodigd als spreker en presenteerde de realiteit van het mijnafval en de strijd van de gemeenschap in Cajamarca. Ze eindigde haar presentatie met vier aanbevelingen voor de Europese Commissie:
bescherm de mensenrechten
zorg voor zinvolle participatie van de gemeenschap
geef de gemeenschap de kracht om inheemse kennis te erkennen en en nieuw leven in te blazen.
Na Mirtha’s presentatie presenteerden de andere drie sprekers een voorstel voor het recyclen van mijnafval in Bolivia, de recycling van mijnafval in Zweden en de levenscyclusbeoordeling om de impact van het recyclen van mijnafval te evalueren.
Na de presentaties namen Mirtha en Rosas deel aan rondetafelgesprekken om hun perspectieven en ervaringen verder toe te lichten. Hun ontmoeting was voor velen een reality check van de situatie aan het begin van onze metaalvoorzieningsketen.
Yes to Life No to Mining netwerk
Mirtha ontmoette gelijkgestemde activisten van het Yes to Life No to Mining netwerk (YLNM) in de middag en avond. Het was een internationale hybride bijeenkomst, met mensen uit Brussel, het Verenigd Koninkrijk, Finland, Spanje, België, Ierland, Bolivia, Peru, en nog veel meer Europese en niet-Europese landen. Het doel van de bijeenkomst was het op één lijn brengen van inzichten en strategieën over het “Recht om Nee te Zeggen” (RTSN – Right To Say No). Mirtha beschreef pijnlijk de afwezigheid van het RTSN in Cajamarca en Perú in het algemeen en beschreef levendig de gevolgen van deze leemte. Ons begrip van de RTSN groeit snel, net als de vraag naar meer metaal voor de groene transitie om klimaatverandering te bestrijden. We moeten nog veel leren, maar we weten zeker dat gemeenschappen als Cajamarca, en mensen als Mirtha en Rosas, het heft in eigen handen moeten hebben als het gaat om beslissingen over de winning van hun hulpbronnen en de kwaliteit van hun leven. Zij moeten het recht hebben om nee te zeggen. #R2SN
Lunch met het stadsbestuur van Gent
Die dag hadden we een lunchvergadering met onze sprekers en mensen van de Stad Gent, waaronder een onderminister van internationale samenwerking!
Op de laatste zaterdagochtend, een zonnige ochtend die aankondigde dat de lente er eindelijk aankomt, namen we een bus naar een piepklein veerbootje om het natuurreservaat van de Leie te bezoeken en onze Speakers Tour af te sluiten met een intieme ceremonie, een “pago a la tierra”. In de Peruaanse cultuur bedank je tijdens deze “pagos a la tierra” de Aarde voor alles wat ze je gegeven heeft en vraag je om je ook in de toekomst te blijven helpen. We lieten wat typisch Peruaans voedsel rondgaan, zaden uit Cajamarca, bloemen, natuurlijke producten, en Cajamarcaanse instrumenten, en uitten onze dankbaarheid voor deze laatste twee weken, voor alles wat we geleerd en gedeeld hebben, en beloofden dat we deze strijd altijd samen zullen voortzetten.
Tripje naar Brugge
Rosas en Mirtha bezochten Brugge en waren gefascineerd door de charme van deze kleine stad in Vlaanderen: het historische centrum, de geplaveide straten… We hadden een lekkere lunch en deelden daarna opnieuw een wafel! Het was een erg leuke dag waarin we anekdotes van de tour deelden.
Restart Party
CATAPA heeft samen met Bos+, Repair&Share, De Transformisten en Avansa op de Restart Party in Antwerpen een voorproefje gegeven van hoe een systeem zonder groei eruit zou zien.
Terwijl reparateurs in het Repair Café probeerden om elektro-apparaten weer aan de praat te krijgen, ging onze workshop dieper in op de gevaren van geplande veroudering voor mens en milieu. We stonden stil bij de acties die nodig zijn om politici en bedrijven wakker te schudden en de reset-knop in te drukken. Rosas en Mirtha deelden hun verhaal en na afloop gingen we naar de gezellige Kringwinkel van @Circuit.
Einde van de Tour
De tournee is voorbij. Heel erg bedankt dat jullie dit mogelijk hebben gemaakt! Wat een prachtige editie. Dank aan jullie allen die op vele verschillende manieren geholpen hebben. Wat een voorrecht om ze deze keer hier te hebben gehad en wat een vreugde om het met zovelen te hebben kunnen delen.
DANK AAN ALLE GEWELDIGE CATAPISTAS!!!! Voor de geweldige organisatie! En de superleuke activiteiten en initiatieven!!!
MILIEUACTIVISTEN, INHEEMSE VERTEGENWOORDIGERS VAN DOOR-MIJNBOUW-GETROFFEN-GEMEENSCHAPPEN VERGADEREN MET LEDEN VAN HET EUROPEES PARLEMENT OVER DE EU-WETGEVING INZAKE DUE DILIGENCE
Onze Peruaanse milieuactivisten, Mirtha & Rosas, samen met inheemse vertegenwoordigers uit Rusland en Guatemala, hebben op donderdag 4 maart een ontmoeting gehad met Europarlementariërs om hun verhalen te delen over hun strijd om hun gemeenschappen te beschermen tegen destructieve mijnbouwprojecten.
Vrijwillige internationale normen voor verantwoord ondernemen hebben geen effect gehad op milieu- en mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketens.
Onze Peruaanse verdedigers maakten deel uit van een delegatie die een ontmoeting had met de assistenten van de Franse Europarlementariër Manon Aubry - GUE/NGL (foto boven) en de Nederlandse Europarlementariër Antonius Manders (EEP)
De delegatie benadrukte dat koper, bauxiet en ijzer binnen de voorgestelde due diligence-verplichtingen moeten blijven vallen. Ze vestigde ook de aandacht op de noodzaak om verplichtingen inzake klimaateffecten op te nemen.
Volgens de huidige voorstellen voor “Corporate Sustainability Due Diligence” zijn enkel mijnbouwbedrijven in de EU met meer dan 250 werknemers en een jaaromzet van 40 miljoen euro verplicht om schendingen van de mensenrechten en het milieu in hun toeleveringsketen te voorkomen. Dat geldt voor minder dan 0,2% van de bedrijven in de EU.
Bedrijven zullen ook alleen verplicht worden de impact van zogenaamde “gevestigde” zakenpartners te voorkomen. Dit heeft geen betrekking op kortetermijnrelaties, waardoor bedrijven ertoe worden aangezet regelmatig van leverancier te veranderen om hun aansprakelijkheid te ontlopen.
Het wetsvoorstel neemt ook de ernstige juridische belemmeringen niet weg die transnationale rechtszaken tegen ondernemingen in de weg staan, zoals kosten, korte termijnen, gebrek aan toegang tot bewijsmateriaal en een onevenredige bewijslast.
Onze milieuactivisten hebben niet alleen aangedrongen op duurzaamheid, maar ook op een fundamentele verandering van onze samenleving en onze relatie met de natuur. Ons huidige lineaire model van consumptie en productie is een drijvende oorzaak van de klimaatcrisis. Dit “wegwerp”-model, het streven naar grenzeloze groei, productie en consumptie, vernietigt onze biodiversiteit, vervuilt onze rivieren en doodt degenen die ons verdedigen.
Na een bezoek aan het EU-parlement ontmoetten onze milieuactivisten andere inheemse vertegenwoordigers, CSO’s en Europarlementariërs voor een diner om banden van solidariteit in hun strijd voor gerechtigheid op te bouwen en te versterken.
Deze bijeenkomst vond plaats in samenwerking met de EEB, als onderdeel van de Speaker’s Tour 2022.
De volgende editie van CATAPA’s Speakers Tour komt eraan!
Van 3 tot 13 maart hebben we twee Peruaanse gasten op bezoek in België: Rosas Duran Carrera, een boer en activiste uit de Valle de Condebamba in Cajamarca, en Mirtha Villanueava, directrice van onze partnerorganisatie GRUFIDES.
Hun dagen zullen gevuld zijn met bewustmakings-, netwerk- en lobbyevenementen. Ze zijn hier om hun strijd tegen grootschalige mijnbouw in Peru te delen en om te vertellen hoe het opkomen voor hun rechten gepaard gaat met het risico en de angst om geïntimideerd, gestigmatiseerd en vervolgd te worden. Tijdens hun bezoek zullen ze spreken met studenten, lokale en Europese politici, de pers, maatschappelijke organisaties en geïnteresseerde burgers.
Hier kan je een overzicht vinden van de activiteiten waar je hen persoonlijk kan ontmoeten:
4.03: Kick-Off Speaker’s Tour + Publieke Actie
4 maart 2022, 18u45, Gent.
We beginnen met een interne receptie om met onze beweging de Peruaanse gasten een warm welkom te heten. Met deze festiviteit willen we de tour officieel van start laten gaan. Oude en nieuwe Catapista’s en CATAPA’s partners zijn van harte welkom. Heb je je nog niet ingeschreven? Doe dat dan snel door dit formulier in te vullen: https://forms.gle/v1DBtAh72NNGLqFw8
De Kick Off begint om 19u30, maar net daarvoor (om 18u45) verzamelen we al op het Sint-Pietersplein in Gent voor een publieke actie! Tijdens deze actie zingen we protestliederen uit Cajamarca, maken we muziek en eisen we dat milieurechtenverdedigers beschermd moeten worden en dat de Right to Say No geïmplementeerd wordt! Als je je inschrijft voor de kick off, ontvang je ook alle informatie over de actie.
06.03: Ontbijt met een Rebel
6 maar 2022, 9u30, Gent
Het is een traditie geworden, ons jaarlijkse Ontbijt met een Rebel! Na een coronapauze vorig jaar, gaan we er dit jaar weer voor! Kom op 6 maart luisteren naar vijf rebellen met inspirerende verhalen uit alle hoeken van de wereld, terwijl je kan smullen van het vegetarisch ontbijtbuffet.
8.03: Round Table: DEFENSORAS. Tierras que resisten en manos de mujeres
8 maart 2022, 19u30, Brussel
Vrouw zijn en tegelijkertijd opkomen voor onze planeet houdt uitdagingen in waarmee vrouwelijke milieuactivisten overal te wereld mee worden geconfronteerd.
Op 8 maart luisteren we naar de getuigenissen van Defensoras uit Peru, Colombia en Nederland/Bolivia. Zij zullen hun ervaring met klimaatactivisme delen en vertellen over de strijd voor de bescherming van hun leefomgeving. Zo willen we solidariteit bevorderen en verschillende strijden voor rechtvaardigheid met elkaar te verbinden. De Defensoras zullen het ook hebben over de vitale rol van vrouwen in het activisme.
Doe mee aan dit gezellige rondetafelgesprek en laat je sterken door de verhalen van hoop en verzet van deze inspirerende Defensoras!
Onze Peruviaanse gasten zullen een bezoekje brengen aan drie universiteiten/hogescholen om er op vier evenementen hun ervaringen te delen met studenten. Hun getuigenissen worden gevolgd door een interactieve sessie, waarin we enkele verbanden zullen leggen tussen de universiteit/hogeschool en de mijnbouwproblematiek. Samen zullen we brainstormen over oplossingen en manieren bedenken om deze oplossingen voor te leggen aan de rector!
Drie van deze vier evenementen zijn openbaar! Ook niet-studenten zijn welkom om deel te nemen. Hier is een overzicht:
Rosas & Mirtha zullen hun verhaal delen op de Re-Connect Restart Party op 12 maart! Dit is een Repair Café met allerlei interessante workshops en sessies, dat plaatsvindt in Circuit te Antwerpen. Rosas & Mirtha leggen uit waarom de Right to Repair en de transitie naar een meer circulaire manier van produceren en consumeren van metalen cruciaal is om de nood aan nieuw ontgonnen grondstoffen te verminderen.
Negen dagen. Zo lang duurde de staking in Hualgayoc, Peru, voordat duizenden boeren hun gelijk haalden en mijnbouwproject Anta Cori van het bedrijf Anta Norte haar operaties moest stopzetten. Negen dagen van kou, conflicten met de politie en slapen op 4000 meter hoogte. Wereldblogster Maxime Degroote maakte er twee van mee.
Op 17 januari 2022 werd een staking uitgeroepen in Hualgayoc, Cajamarca, in het noorden van Peru. Negen maanden geleden startte mijnbouwbedrijf Anta Norte daar haar operaties, zonder overleg met de lokale bevolking. Die moet nu de gevolgen dragen. De inwoners zien hun water vervuild worden, hun dieren sterven, hun gezondheid achteruit gaan, en hun inkomsten verdwijnen. En dat pikken ze niet langer. Anta Norte moet weg.
Duizenden boeren verzamelden zich die eerste dag en zetten hun kampement op naast het mijnbouwproject. In de media was er bitter weinig over terug te vinden. De stakers werden afgeschilderd als rebelse protesteerders die volledig in hun ongelijk waren, of er werd geschreven dat er slechts vier man kwam opdagen en de hele staking niks voorstelde.
Druk op nieuwe mijnbouwsites in Peru opgevoerd door pandemie
In Peru wordt er op nieuwe mijnbouwprojecten gerekend om de economische crisis, veroorzaakt door de meer dan drie maanden durende quarantaine naar aanleiding van COVID-19, het hoofd te bieden. Zelfs de activering van mijnbouwprojecten Tía María en Conga, die beide al ernstige sociale conflicten veroorzaakten, wordt opnieuw geëvalueerd.
Op 16 maart 2020 ging Peru in quarantaine om de verdere verspreiding van COVID-19 in het land tegen te gaan. Hierbij ging het hele land dicht en werd vrij verkeer verboden. Op 17 maart werden mijnbouwactiviteiten echter al opgenomen in de lijst van activiteiten die als essentieel worden beschouwd tijdens de noodtoestand. En inmiddels is bekend gemaakt dat er eveneens op mijnbouw gerekend wordt om de onvermijdelijke economische cisis, veroorzaakt door de quarantaine, het hoofd te bieden.
Preventie- en responsmaatregelen
Hoewel mijnbouwactiviteiten in het begin van de quarantaine naar aanleiding van de COVID-19-pandemie onmiddellijk in de lijst van essentiële activiteiten werden opgenomen, werden er eveneens preventie- en responsmaatregelen tegen COVID-19 opgesteld die de bedrijven dienden te implementeren. Deze betroffen onder andere de afbouw van personeelsbezetting ter plaatse. Mijnbouwbedrijven evacueerden 75% van de werknemers in de belangrijkste mijnbouwsites, en hielden 25% voor hun kritieke operaties; zich houdend aan de overheidsvoorschriften.
Op de vraag of de mijnbouwbedrijven op die manier niet werden bevoordeeld gedurende de nationale quarantaine, reageerde president Martín Vizcarra openlijk dat de Peruaanse regering geen druk zou aanvaarden van een groep die een bepaald belang heeft in de samenleving.
De door de overheid verleende toestemming voor de mijnbouwsector om gedeeltelijk te blijven werken tijdens de nationale quarantaine heeft echter de besmetting veroorzaakt van zo´n 1000 arbeiders (cijfers van 25 juni), voornamelijk van mijnbouweenheden in productie, in exploratie en in een mineraal opslagbedrijf (Impala Terminals). De meeste gevallen zijn van Compañía Minera Antamina S.A. en het Horizonte Mining Consortium. In Cajamarca zijn de hotels omgetoverd tot quarantaineplekken voor mijnwerkers, waar iedereen met een zo groot mogelijke boog omheen loopt.
Verplaatsingen mijnwerkers
Als reden dat de mijnbouwbedrijven hun gang mochten blijven gaan, werd gegeven dat de projecten in geïsoleerde gebieden doorgingen, en de regels van de quarantaine op die manier wel opgevolgd werden. Hierbij werd geen rekening gehouden met dat er nog steeds in- en uitgaand verkeer van medewerkers was.
De ontwikkeling van de mijnbouw omvat namelijk de voortdurende mobilisatie van arbeiders van en naar de mijnen, en die arbeiders leven voornamelijk in grote steden, die de belangrijkste besmettingszones zijn voor COVID-19. Bij de overdracht van personeel waren COVID-19-tests niet verplicht. In werkelijkheid reisden veel mijnwerkers zelfs dagelijks uren heen en weer.
Mijnwerkers uit verschillende bedrijven in het land legden zelf reeds een klacht neer over het gebrek aan bescherming en veiligheidsmaatregelen binnen hun werksituatie. Verschillende gepubliceerde foto´s bewezen het gebrek aan bescherming die geboden werd aan hun werknemers.
En niet alleen de arbeiders lopen risico, maar eveneens de gemeenschappen en regio´s waar tussen heen en weer gereisd wordt. Er zijn meldingen van bussen die zelfs het hele land doorkruisten, en vooral in Iquitos, waar het tussen de gemeenschappen moeilijk reizen is aangezien er enkel waterwegen zijn, is het akelig duidelijk dat het vooral heen-en-weer reizende mijnwerkers en petroleumontginners zijn die het virus onder de kwetsbare gemeenschappen verspreiden. Op 28 oktober publiceerde Red Muquí een verklaring over dat gezondheid en het welzijn van de bevolking boven economische interesses van het land moeten staan, een verklaring dat door vele andere organisaties gedeeld werd.
In Cajamarca zijn verschillende conflicten ontstaan als gevolg van de uitzonderlijke maatregel ten aanzien van mijnbouwactiviteiten die door de regering is vastgesteld. De bevolking van Cajamarca was al snel verontwaardigd over het feit dat voertuigen van mijnbouwbedrijven normaal in de omloop waren tijdens een noodsituatie. Zij stelden vast dat voertuigen Cajamarca binnenkwamen via de snelweg via Bambamarca, terwijl de politie en de overheid geen enkele vorm van controle uitoefenden.
Op 20 maart probeerde bijvoorbeeld een groep van 32 arbeiders van het Quellaveco-mijnbouwproject uit Moquegua Cajamarca binnen te rijden in een bus, waarbij ze de controlevoorschriften van de regionale transportdirectie negeerden. Als gevolg van sociale druk hielden het regionale ministerie van Gezondheid samen met politiepersoneel de bus tegen en isoleerden de inzittenden. De regionale officier van justitie van Cajamarca, Fredy Núñez Goicochea, heeft bij het ministerie een strafrechtelijke klacht ingediend tegen de betrokkenen bij de binnenkomst in Cajamarca, waaruit blijkt dat het politiepersoneel zou hebben gediend als escort voor de bus om zonder problemen het hele land te doorkruisen. Iets later kwam er een tweede bus van 11 passagiers, eveneens mijnbouwpersoneel uit Moquegua.
Werknemers van transportbedrijf Sagitario klaagden datzelfde bedrijf al aan omdat ze verplicht werden arbeiders van Yanacocha te vervoeren, ondanks de avondklok en het verbod op transport zonder de vereiste documenten, waardoor zij zelf gevaar liepen.
Vele gemeenschappen in het hele land namen inmiddels het heft in eigen landen om de toegangswegen te blokkeren, óók voor vervoer van mijnbouwpersoneel.
Economische crisis
Eén van de implicaties van de pandemie voor COVID-19, is de economische crisis. Het genereren van economische inkomsten om deze crisis het hoofd te bieden, is het perfecte excuus voor het Ministerie van Energie en Mijnen (MINEM) om te proberen de reactivering van de mijnbouwprojecten Conga en Tía María te stimuleren.
In mei gaf de minister van Energie en Mijn (Minem), Susana Vilca, aan dat de reactivering van mijnbouwprojecten Conga (Cajamarca) en Tía María (Arequipa) mogelijks aangemoedigd worden om de economische crisis als gevolg van de COVID-19-pandemie het hoofd te bieden. Beide projecten lokten in het verleden en ook nu nog ernstige sociale conflicten uit waarbij verschillende mensen het leven lieten. Beide projecten werden dan ook niet doorgevoerd, en daar lijkt nu verandering in te komen.
Conga wordt gezien als een emblematisch project. Door de vele sociale protesten omwille van het waterbevoorradingsgebied van de lokale bevolking van Cajamarca dat Conga zou gaan vervuilen, werd het uiteindelijk na een jarenlange strijd on hold gezet. De lokale gemeenschap ziet met deze geruchten haar waterbevoorrading en meren weer bedreigd worden, wat rechtstreeks impact heeft op hun levensonderhoud.
Op vier mei 2020 werd er door woordvoerders van Yanacocha eveneens bekend gemaakt dat, om de economie in Cajamarca op te krikken, projecten Quecher Main en Antonio, die gepland staan voor 2021 en 2022, al in de komende maanden zullen worden uitgevoerd, op voorwaarde dat ze de vereiste toestemmingen te pakken krijgen.
Omwonenden meldden al dat Yanacocha hen van hun terreinen probeerde te verdrijven, dat binnen de reikwijdte van het toekomstige project Antonio ligt, met behulp van twee graafmachines en politie.
Daniel Chaupe, zoon van sleutelfiguur Máxima Acuña uit de strijd rond het Congaproject, meldde via sociale media dat Minera Yanacocha, samen met leden van de Peruaanse Nationale Politie, op 3 mei zijn huis binnendrong. Een vertegenwoordiger van Minera Yanacocha arriveerde samen met twee leden van de Peruaanse Nationale Politie bij het huis van Máxima Acuña in Tragadero Grande, waar Daniel Chaupe op dat moment aanwezig was. De mijnwerkers identificeerden zichzelf niet en en hun bezoek ging tegen de wet in, maar volgens hen handelden ze in overeenstemming met een Buitengewone Politiedienstovereenkomst die ze zouden hebben met het Ministerie van Binnenlandse Zaken (MINTER) en de nationale politie (PNP).
Ook uit verschillende delen van Cajamarca waar nog geen mijnbouwprojecten lopen, komen meldingen binnen dat onbekenden hun gebied inspecteren, op zoek naar mogelijke nieuwe locaties voor projecten. De autoriteiten van Magdalena en Chetilla en sociale organisaties van Casadén en Succhabamba kwamen overeen om waakzaamheidsgroepen te vormen om mijnbouwactiviteiten te vermijden, en gaven aan dat ze poorten zullen plaatsen om de toegang van voertuigen en mensen te controleren.
Aanzien mijnbouwbedrijven
Ondertussen groeit het aanzien van mijnbouwbedrijven tijdens de COVID-19-pandemie, niet alleen omdat ze volgens de regering het land van een economische ondergang zullen redden, maar ook door hun hulp tijdens de sanitaire crisis.
Verschillende mijnbouwbedrijven helpen immers met het leveren van middelen aan ziekenhuizen, zoals Minera Yanacocha in Cajamarca. De traditionele media helpen die “heldhaftige” positie van Minera Yanacocha te behouden en publiceren artikels met koppen als “Cajamarca heeft minder gevallen van COVID-19 dankzij de steun van mijnbouw en zuivelbedrijven bij de aankoop van beschermingsmateriaal en testen”.
Pedro Cruzado Puente, regionaal directeur van gezondheid in Cajamarca, benadrukt eveneens dat de steun van mijnbouwondernemingen van uiterst belang was bij de aankoop van beschermingsapparatuur, tests en de financiering van plaatsen voor gerepatrieerde Cajamarquinos om hun verplichte twee weken quarantaine door te brengen.
Anti-mineros
Daarnaast wordt in veel media gesproken over over hoe anti-mineros gebruik maken van de pandemie om mijnbouw te stoppen en hoe ze de economische ontwikkeling van Peru willen tegenhouden. Sociale organisaties en milieuactivisten worden op die manier in een heel slecht daglicht gezet, om op die manier toch maar de aandacht te kunnen blijven vestigen op de welvaart die onder andere de reactivering van verschillende mijnbouwprojecten volgens hen het land zullen brengen.
De negatieve aspecten van die reactivering worden in de traditionele media amper aangehaald, en ook ernstige ongelukken en lekken veroorzaakt door mijnbouwbedrijven tijdens de quarantaine, zoals in april op de weg van Cajamarca naar Bambamarca, waar door een ongeluk van een vrachtwagen bijna 20 000 liter petroleum gelekt werd vlakbij de rivier Chancay, en ernstige luchtvervuiling veroorzaakt door Las Bambas, lijken amper in de media te worden opgenomen.
Reactivering
Inmiddels is in veel delen van het land de quarantaine voorbij. En uiteraard vielen mijnbouwbedrijven binnen fase 1 van het heropstarten van de activiteiten. Reeds op elf mei, nog steeds middenin de nationale strikte quarantaine, werden er regels bekend gemaakt waar mijnbouwbedrijven aan moeten voldoen om langzaamaan terug op volle capaciteit te draaien. En die activiteiten zijn nu in werking gezet.
Het is afwachten wanneer de nieuwe mijnbouwprojecten waar over gesproken wordt effectief beginnen te opereren. Maar de druk is groot, en de vele recente publicaties van bijvoorbeeld Newmont en Yanacocha om te laten zien hoe goed deze nieuwe projecten de lokale gemeenschappen zullen doen, beloven niet veel goeds. Het lijkt erop dat Peru na deze crisis een nog groter mijnbouwland zal zijn dan het al is, met alle sociaal-ecologische gevolgen van dien.
Op 2 juni 2000 verloor een vrachtwagen met vracht van de mijn Yanacocha zo´n 150 kilo kwik in de kleine gemeenschap Choropampa in de provincie Cajamarca, in het noorden van Peru. Twintig jaar later is het dorp verlaten en vergeten, terwijl de inwoners bij bosjes sterven aan de gevolgen van de ramp.
Het is 2 juni 2000, rond een uur of vijf in de middag. Er klinken luide stemmen op straat, geroep. “Alles wat voor mijn winkel ligt is voor mij”, roept Julia Angelica. Een sparkelend, helder, zilverkleurig goedje glibbert als een soort gelei over de weg die dwars door het dorp loopt. “Mama, mama, kijk”, klinkt het elders, “er vloeit iets glanzends en sparkelends over de straat en iedereen is het aan het verzamelen. Ik ga ook!”
Kinderen ploffen middenin het mysterische spulletje, verzamelen grote lege cola- en fantaflessen en vullen ze met het glanzende spulletje. Ze spelen ermee, gooien het in de lucht, lopen er onderdoor, wrijven zich er mee in, krijgen het binnen. Is het goud? Hoeveel zou het waard zijn? De verwarring heerst, maar het moét iets waard zijn. Rijkdom voor Choropampa.
Flauwvallende kinderen
Niks blijkt minder waar. Twintig jaar later staan we op diezelfde plek op datzelfde asfalt. De lange weg die de belangrijke mijnstad Cajamarca met Lima verbindt, de hoofdstad van Peru. De weg waar vrachtwagens van de mijn Yanacocha dagelijks overheen denderen. De weg waar zo´n zelfde vrachtwagen van transportbedrijf Ransa vandaag precies twintig jaar geleden 151 kilo kwik verloor. Geen goud, maar 151 kilo glanzend, sparkelend, maar oh-zo giftig kwik, verspreid over 27 kilometer weg van San Juan tot Magdalena, dwars door het dorpje Choropampa. En rechtstreeks of onrechtstreeks zijn alle drieduizend inwoners van Choropampa met het kwik in contact gekomen.
Het kwik verwoestte de hele gemeenschap. Het drong de grond in, het water in, de planten in, de lucht in. Watermetingen wijzen uit dat er met de tijd steeds meer kwik in het water zit. De oogst levert steeds minder op en niemand wil nog landbouwproducten uit de streek van Choropampa kopen.
Personen die niet fysiek met het kwik in aanraking waren gekomen, ademden het in. En ademen het nog steeds in. Bij warm weer verdampt en stijgt het kwik dat nog altijd in de grond verscholen zit. En inademing blijkt nog erger dan aanrakingen.
Het breekt het beschermingsmembraan van de hersenen en zorgt voornamelijk voor problemen met het zenuwstelsel. Salomón Saavedra uit Choropampa bevestigt dat. “Als het warm is, zie je dikwijls kinderen flauwvallen op straat, onderweg van school naar huis. Vraag maar rond. Ze vallen flauw door al het kwik dat ze inademen. Ze worden naar de gezondheidspost gebracht, ze recupereren een beetje, maar ze blijven ziek. Ze blijven diezelfde symptomen hebben. Zoals wij allemaal, en dat voor de rest van ons leven.”
Uren na de ramp stroomde de gezondheidspost in Choropampa vol met mensen met dezelfde soort klachten. Neusbloedingen, hoofdpijn, maagpijn, netelroos over het hele lichaam. De lijst met symptomen groeide met de tijd. Gezichtsverlies, pijn in de botten, gewrichtspijnen, vervelling over het hele lichaam, bloed in de urine, menstruatie die uitblijft, onvruchtbaarheid, buitenbaarmoederlijke zwangerschappen, kinderen die misvormd geboren worden, en ga zo maar door.
We zitten in de krappe woonkamer van Juana Martínez. Op de vraag of ze kan vertellen wat er de dag van de ramp gebeurd is, kijkt ze ons radeloos aan. “Ik weet het niet meer… Echt niet. We verliezen ons geheugen door het kwik.”
Vergeten. Niet alleen door de overheid en de authoriteiten, maar ook hun eigen geheugen laat hen langzaam in de steek.
Een tiental dorpelingen hebben zich in het kleine kamertje verzameld om hun verhaal te doen. Anderen haalden het niet om de paar blokken te lopen, en bezoeken we in hun eigen huizen. De verhalen zijn gelijkaardig.
Mooi vergif
“Het zag er zo mooi uit,” herrinnert María Clementina Hoyo Zabreda zich, “zo mooi hoe het de straat versierde. Maar het bleek vergif. Kijk naar mijn lichaam.” Ze trekt haar rokken omhoog en laat haar opgezwollen benen zien. Verschillende vrouwen volgen haar voorbeeld. Handen, voeten, overal plekjes en vel dat verdwijnt.
Ook gezichtsverlies is een ernstig gevolg van de ramp. “Het hele dorp moet een bril dragen. En elk jaar moet die opnieuw versterkt”, klinkt het.
Melisa Castrejón Hoyos was niet in Choropampa op het moment van de ramp. Zes dagen later kwam zij pas terug thuis, om te horen te krijgen dat er vergif in het dorp was aangekomen. Vergif dat in een glazen fles in haar huis stond. “Ik was zo bang. Ik durfde niet in de buurt te komen. Daar stond ik dan, met mijn baby van amper twee maanden oud… Nu is mijn zoon praktisch blind. Hij kan niet lezen. Hij studeert, maar ik denk dat hij zoals de meeste jongeren in het dorp zijn studies niet zal kunnen afmaken”, vertelt ze.
Wachten
Santos Mirando herinnert zich de dag van het ongeluk nog wel heel goed. Hij rende naar buiten om het kwik met zijn handen op te rapen. “Ik heb een verschrikkelijke hoofdpijn. Constant. En ze schrijven me alleen paracetamol voor. Mijn echtgenote rilt zo hard dat ze vaak borden laat vallen terwijl ze kookt. En mijn dochter van amper zeven wordt gek van de pijn in haar botten en kan niet meer zien. Ze was nog niet eens geboren toen het gebeurde. En we zijn arm. We kunnen niks. Niks, alleen wachten.” Santos veegt de tranen van zijn wangen. “We moeten gewoon door de pijn heen bijten.”
Wachten. Dat is het enige wat iedereen in Choropampa nog rest. En langzaamaan sterven de inwoners van Choropampa. “Mijn nichtje stierf aan lupus,” vertelt Helena Portilla, “en vlak daarna stierf mijn zoon. Hij was pas 23. Ze gaven hem drie maanden in het ziekenhuis. Niet veel later stierf ook mijn schoondochter. Om een uur of één voelde ze zich slecht, om zeven uur was ze er niet meer.”
Verschillende dorpelingen ontvluchtten de gemeenschap en trokken naar andere steden op zoek naar een gezonder bestaan. Maar niemand ontvlucht de dood van Choropampa. Zelfs kinderen en jongeren geboren na de ramp hebben hoge kwikwaarden in hun lichaam en ernstige gezondheidsproblemen.
Judith Guerrero Martín kreeg een miskraam. “Ik kan niet zwanger worden. En veel vrouwen lopen risico´s bij zwangerschappen. Er zijn vrouwen die hun kind verliezen na drie, vier maanden zwangerschap. Of de kinderen worden misvormd geboren. Toen ik mijn kind verloor, zei de dokter dat het beter was zo. Dat het een buitenbaarmoederlijke zwangerschap was, zoals veel vrouwen hier meemaken. Een vriendin van mij stierf tijdens haar zwangerschap.”
Vastgeketend
De burgemeester brengt ons naar een huis iets verderop. Een nieuw gezicht dat ons smekend aankijkt. Ze praat zacht en haar woorden zijn amper te verstaan. Hoofdpijn, rugpijn, pijn aan de armen. Drie jaar zit ze al zo vastgeketend aan haar stoel. Drie jaar waarin ze niks heeft kunnen doen. Haar handen kan ze niet plooien, haar armen niet strekken. Ze kan zich niet wassen, haar haar niet kammen. Niks lukt nog.
“Mijn leven is zo triest”, zucht Modesta Pretel. “Ik kan niks meer. Ik kan niet op het veld werken. Ik kan niet koken. Ik kan niet breien. Wat de dokters er van zeggen? Geen idee. Ik weet het niet meer. Ik vergeet alles, zoals wij allemaal. Zelfs mijn dochter, die geboren is na de ramp, lijdt aan geheugenverlies.”
Op een steenworp van waar het ongeval plaatsvond, treffen we Imelda Guarniz Ruiz. Ook zij lijdt onder de impact van het kwik in het dorp. “Ik was een sterke vrouw, en nu? Nu kan ik niet meer lopen. Mijn nieren doen pijn. En er is geen enkele oplossing. Als medicatie geven ze me ibuprofen en paracetamol. Wat heb ik daaraan? De mensen van de mijnbouwbedrijven lachen met ons. En ik kan niks meer. Voor ik ergens ga zitten, moet ik eerst goed kijken of er wel iemand is die me kan helpen opstaan”, vertelt ze. Ze zet haar woorden kracht bij door haar zoon te roepen om haar te helpen opstaan van de trappen waar ze op zit.
De klachten zijn niet nieuw, maar worden met de jaren wel steeds ernstiger. Rond de tijd van de ramp vielen er ongeveer 100 doden. “Dokters van Duitsland en de Verenigde Staten gaven ons aan dat alles na vijf, tien, vijftien jaar nog veel ernstiger zou zijn”, zegt Juana Martínez. En kijk nu. “Vroeger stierf er één iemand per drie, vier jaar. Nu sterven er drie tot vier personen per maand.” De impact van de ramp is nu, twintig jaar later, duidelijker zichtbaar dan ooit.
Het heeft lang geduurd voor de inwoners van het dorp te horen kregen hoe giftig het kwik was. Twee dagen na het ongeluk kwamen er werknemers van Yanacocha naar Choropampa. Dik ingepakt in speciale pakken met beschermingsbrillen, herinneren de inwoners zich. Het rees vragen op, maar nog altijd had niemand de lokale bevolking ingelicht van de risico´s van het kwik. En ook nu werd het niet gezegd. De werknemers meldden alleen dat ze het kwik kwamen terug kopen, en boden de inwoners van het dorp geld in ruil voor het verzameld kwik.
Kinderen renden opnieuw de straten op, op zoek naar de laatste restjes. Vijf tot tien soles kregen ze, afhankelijk van hoeveel kwik ze konden inleveren. “Er was net circus in het dorp”, vertelt burgemeester Ronald Mendoza Guarniz, “en met vijf soles konden de kinderen heel wat. Voor een kilo kon je zelfs tot 100 soles krijgen. Ze renden met handenvol vloeistof heen en weer.”
Slechts een derde van het verloren kwik werd door Yanacocha gerecupereerd. De rest bleef achter in Choropampa, in de velden, in de huizen, in de slaapkamers.
De schade was aangericht en al snel werden de onomkeerbare gevolgen van de ramp duidelijk. Choropampa werd ziek. En Choropampa protesteerde. Ze wilden analyses, weten wat er mis met hen was. Vijftien dagen na de ramp werd het niveau van vervuiling in de dorpelingen gemeten.
De analyse wees uit dat de dorpelingen effectief hoge kwikwaarden in hun bloed en urine hadden. Maar de resultaten van de analyse verdwenen. En twintig jaar later zijn ze nog steeds nergens terug te vinden.
Terwijl verschillende dorpelingen met dezelfde klachten in het ziekenhuis belandden, keerde Yanacocha terug naar de gemeenschap, advocaten aan de arm.
Yanacocha bood geld aan de inwoners van Choropampa. Willekeurige bedragen. 2500 soles (ongeveer 650 euro) voor een persoon, 5000 (1300 euro) voor een ander. Waar de persoon in kwestie maar akkoord mee ging, als zwijggeld.
Om het geld te ontvangen, moest er immers een document ondertekend worden. Een uitgebreid document met verschillende clausules, waarin duidelijk stond dat Yanacocha geen schuld heeft aan het gebeurde, dat Yanacocha alleen betaalt om een einde te stellen aan de controverses rond de ramp. En door te tekenen, namen de dorpelingen afstand van hun rechten om Yanacocha in de toekomst nog aan te klagen om wat er gebeurd was.
Vingerafdrukken
Bijna heel het dorp tekende. De overgrote meerderheid door zijn of haar vingerafdruk te zetten. In die tijd was 85 procent van de inwoners van Choropampa analfabeet, en kon noch het document lezen, noch zijn of haar handtekening zetten.
Het geld werd onmiddellijk ingezet voor medische kosten. En het geld was onmiddellijk op, nog voor de ware impact van de gezondheidskwesties tot de bevolking doordrong. Het ging niet om een paar tijdelijke klachten. Het ging om levenslange klachten, die alsmaar erger zouden worden. Maar welke keuze hadden ze? De toenmalige minister van de Vrouw en Menselijke Ontwikkeling is toen zelfs vanuit Lima naar Choropampa afgereisd om het dorp af te raden advocaten aan te nemen.
Choropampa werd het zwijgen opgelegd. Niemand mocht praten. Jarenlang hebben de inwoners van Choropampa gezwegen, onder het gewicht van de documenten. Maar twintig jaar later, terwijl het aantal sterfgevallen aan de gevolgen van de ramp plots razendsnel stijgt, geven ze hun zwijgplicht op. Als we toch doodgaan, kunnen we even goed onze mond opendoen, lijkt het motto.
Geen medicatie
Naast het geld, kregen de inwoners van Choropampa ook een ziekteverzekering voor vijf jaar van Yanacocha. Een ziekteverzekering waar ze echter amper iets aan hebben in Choropampa.
Vlak naast de plek waar twintig jaar geleden het kwik de levens van drieduizend Cajamarquinos verstoorde, ligt de gezondheidspost van het dorp. Over die post is iedereen het eens. “We hebben de hoop op hulp of medicatie opgegeven. Het enige wat we nu nog vragen, zijn kalmerende middelen, pijnstillers. Genezen worden kunnen we toch niet meer.”
We kloppen op de deur van de post, maar worden niet binnengelaten. Beter komen we over een dag of twee terug, klinkt het. Dan kunnen ze ons de post laten zien.
De burgemeester kijkt ons met een veelzeggende blik aan. “Er is niks om te laten zien. Niks. De post is leeg. Dat is het probleem dat we inmiddels al jaren hebben. Er is geen medicatie in de gezondheidspost, geen hulp. Ze nemen alleen je hartslag op en geven je een kalmeermiddel. Maar ik weet zeker dat als Yanacocha weet dat jullie hier zijn, ze met een wagen vol medicatie komen. Daarom hebben ze twee dagen tijd nodig om jullie binnen te laten.”
Een dag later ontvangen we van een anonieme bron plotseling een filmpje van in de gezondheidspost, van diezelfde dag. De rekken zijn leeg. Er is geen medicatie in Choropampa.
“We gaan dood”, zegt Helena Portilla. “Dit is geen leven voor ons. Wij zijn vergeten. We vragen gerechtigheid van Yanacocha, maar er gebeurt niks. Ze kwamen, vergiftigden ons, en verlieten ons.”
Ook in andere steden lijkt de bevolking van Choropampa geen hulp te kunnen vinden. “We liegen. We zeggen dat we uit Magdalena of Cajamarca komen. Mensen uit Choropampa helpen de dokters niet. Wij zijn niemand”, klinkt het.
De begraafplaats van Choropampa vult zich razendsnel. De sterfdata op de kruisjes volgen elkaar sneller en sneller op. Twee per maand, drie per maand, vier…
Burgemeester Guarniz kijkt ons wanhopig aan. Hij is nog jong, was nog een kind toen het kwik in Choropampa verspreid werd. Net als zijn vrouw. Zeven dagen na het ongeluk belandde zij voor het eerst met klachten in het ziekenhuis. Vijf jaar later keerde ze terug met dezelfde symptomen. Twee jaar later opnieuw. “En nu? Breng ik haar binnen een jaar? En daarna elke maand?”
De vorige burgemeester was 28 toen hij stierf. Ze brachten hem razendsnel naar Chiclayo, waar hij vrijwel onmiddellijk het leven liet. “Zulke snelle doden zijn eerder regel dan uitzondering”, klinkt het. “Vandaag voelen we ons goed, morgen voelen we ons misschien slecht, en poef, meteen naar het kerkhof. Waar wachten wij nog op? We zijn volledig aan ons lot overgelaten.”
Slechts tachtig inwoners van Choropampa tekenden het document van Yanacocha niet, twintig jaar geleden. Enkel zij kunnen nog gerechtelijke stappen nemen tegen het bedrijf, al werden de meeste rechtszaken snel gearchiveerd. Slechts drie ervan werden opnieuw geopend.
In twintig jaar tijd heeft Choropampa de hoop op hulp verloren. “We zijn al zoveel bedrogen,” zegt Julia Angelica Guarniz Luis, “er is twintig jaar voorbij gegaan en er gebeurt nog altijd niks. We gaan dood. Straks is het afgelopen met Choropampa. Er rest ons alleen nog te wachten tot God zegt dat het genoeg is geweest.”
Er is twintig jaar voorbij gegaan en nog altijd is er geen oplossing voor Choropampa, het dorp waar de inwoners blijven sterven en bij elke ademhaling meer en meer vergiftigd worden. Het is tijd dat Choropampa gerechtigheid krijgt.
Bekijk de documentaire “Choropampa, Tierra de Nadie” hier:
Covid-19 in the Peruvian Amazon: Challenges for the most vulnerable communities of Loreto
Author: Mirna Fernández
If there is one thing which the Covid-19-outbreak has brought to the surface in a very clear way, it is the existing global inequalities. To which extent communities are able to withstand the crisis, depends a lot of their access to healthcare, sanitation and food systems.
The reality in the region of Loreto, located in the Peruvian Amazon, shows that this pandemic and its socioeconomic implications will pose severe threats to some of its most vulnerable communities.
An already collapsed Health Care System
When the first positive cases of the coronavirus were confirmed in Loreto, the hospitals were already close to collapsing. The Peruvian Health Minister, Victor Zamora, announced that Loreto was facing two “big problems” at the same time: Coronavirus and Dengue.
Before the arrival of Covid-19 the region of Loreto was victim of one of the worst episodes of a dengue epidemic in the history of the region. According to the National Center for Epidemiology, Prevention and Control of Diseases (CNE), only in the first 3 months of 2020, the number of cases of dengue in Peru reached 8 times the amount of cases compared to the same period last year. Loreto has reported the biggest number of cases, with 3,925 in total, which is 31 times higher than the same period last year. This was already a heavy burden for the weak regional health care system. In the hospitals, few beds were available for the many patients that needed to be covered by mosquito nets to prevent the spread of the disease to other patients in the hospitals.
Patients with dengue with mosquito nets to avoid the spread of the disease. Photo: DIRESA Loreto
The Covid-19 outbreak disrupted Loreto, as the region doesn’t have enough beds ready to use in Intensive Care Units (ICU). The Regional Hospital of Loreto – the biggest and most equipped hospital of Loreto – has only 12 ICU beds for Covid-19 patients, of which 10 are already in use. The other hospitals in the region all together have only 9 extra ICU beds and all of them are in use already by non Covid-19 patients. This should cover a population of 884 000 inhabitants. Belgium, in comparison, has a population of 11.46 million inhabitants and 1864 ICU beds, of which 785 remain free for future patients needing Intensive Care. The fact that only 2 ICU beds remain free for the whole region of Loreto is a hard reality check.
While the pandemic is spreading in the region, everyday we hear reports from health personnel dropping out due to a lack ofprotective equipment. A hospital called ESSALUD had to close temporarily when 4 health workers were tested positive, and improvised health centres had to be put in place to continue the medical attention for its patients. The president of the Medical Federation of Loreto, María Huilca Chambi, pointed out the lack of biosecurity for the personnel taking the samples for Covid-19 testing. “We are putting our lives at risk”, she said.
Loreto is currently the region with the fourth highest amount of most positive cases in Peru, with 619 to date. This is the result of 2876 tests performed in the region since the beginning of the outbreak, according to the official government data. There is an obvious lack of tests, labs and equipment for the personnel’s health, which did not improve much since the beginning of the outbreak. This raises questions about the credibility and transparency of the local authorities.
Increasing food prices
Loreto does not have a diversified agricultural production, due to the hard conditions that the Amazon ecosystem poses on peasants. With mainly poor, infertile soil where crops are often suffering from erosion due to heavy rains and from different plagues,only a limited variety of crops can survive. Therefore, the region needs to import massive amounts of food, especially vegetables, from other regions of Peru.
The transportation of imported food is especially complicated for Loreto. Its main city, Iquitos, which has about one million inhabitants, is the only major city in Peru that is not accessible by road. The imported food from other regions needs to arrive either by air or by ground transportation until Yurimaguas, and from there by boat for more than 3 days. The regional food supplies reach Iquitos by boat, coming from local communities settled on the river sides.
Family agriculture produces 70% of the food supplies that are consumed in Peru. In many cases, this means that the surplus food production of small families is sent to other regions by means of passengers’ transport, which is now prohibited by the State of Emergency. The cargo transport of food supplies is allowed, and people working in the food supply sector are officially allowed to pass by regularly. However, to obtain the necessary permits with the National Police, you would need to provide certain certifications that many small producers don’t have.
Therefore, if prices of basic food in the region have increased, it is directly linked with the State of Emergency declared by the government of Peru and its transport restrictions. Basic fresh food items like eggs, potatoes, tomatoes, bananas and onions have doubled in price since the beginning of the lockdown.
Speculation is another cause of increasing food prices. There was a wave of panic among the inhabitants of the country, especially during the first days of the lockdown, so the markets and stores were wiped out of some products. The resulting demand in turn increases the prices. While the Peruvian government is trying to send positive messages to the population ensuring that there will not be a shortage of food supplies, the outcome is nonetheless that the prices of some products might take a while to stabilize after the panic-buying.
There are also very strict and inconvenient rules put in place during the State of Emergency regarding groceries shopping. In Iquitos, markets start business around 5 am and the police force the vendors to start closing by 9:30 am. The result is a major assembly of people trying to buy their food in the very early hours of the morning, which absolutely poses more risks for mass contagion.
Belen market early in the morning during the state of emergency. Photo: Luis Rodriguez
Threats to Indigenous Peoples and Native Communities
There is no national action plan for Covid-19 focused on Indigenous Peoples, despite the demands from the largest national indigenous organization, Aidesep, and the regional organization of indigenous federations, Orpio. They demand the participation of indigenous peoples’ representatives in the planning and implementation of measures to avoid scenarios of mass contagion in the indigenous communities.
Indigenous peoples’ organizations from Loreto such as Fediquep, Feconacor, Opikafpe and Acodecospat have proposed sanitation protocols to be urgently implemented, but they are still waiting for a response from the government. Loreto compasses more than 24% of the Amazon indigenous population in Peru according to the latest national census. It is the region with the most indigenous communities in the country, which count about 1200. But in most of these communities, health posts have a shortage of supplies, even more so during this sanitary crisis.
There is only one lab in the region that can process the Covid-19 molecular tests: it is located in Iquitos. The Regional Health Director, Percy Minaya León, mentioned that his main concern is the population in remote areas and close to international borders, which includes indigenous and native communities. In these areas, the health care personnel that takes samples for example in Santa Rosa o Caballococha (near the borders with Colombia and Brasil), must travel by boat on the Amazon river for more than 12 hours and then go back to the lab in Iquitos with the samples for testing. There are not enough tests, nor enough personnel to cover these areas appropriately in terms of Covid-19 testing.
Out of fear of getting infected by the virus, several native communities took the decision to block all entrances to their territories in order to isolate themselves. They prefer not to receive any donation rather than exposing themselves to possible infection. However, not everybody is respecting their decision. There are unscrupulous merchants, hostile public officials, rapporteurs, illegal loggers and miners, uninformed military and police, and other outsiders who do not understand that their decision falls within their right to self-determination and is valid and well-founded.
Communities block the access to their territories. Photo: Agencia Andina
There are many basic needs which lack coverage for indigenous peoples in the Peruvian Amazon, now representing major obstacles for their wellbeing during this health crisis. According to the census for native communities conducted in 2017, only 9,8% of the indigenous population in the Amazon has access to the Internet, where they could consult the most recent prevention and protection measures. Moreover, only 25,8% of these communities have access to a public drinking water system, complicating washing hands to prevent infections.
To overcome this crisis, the national and regional governments have a huge amount of work to do, especially in these remote areas, to avoid the worst-case scenarios, in which the most vulnerable communities become infected on large scale. After the crisis it will be necessary to evaluate to which extent the government failed to meet the needs of the indigenous population during this pandemic.
This website uses cookies to improve your experience. We'll assume you're ok with this, but you can opt-out if you wish. Check out more info about all this here. More Info
This website uses cookies to improve your experience while you navigate through the website. Out of these, the cookies that are categorized as necessary are stored on your browser as they are essential for the working of basic functionalities of the website. We also use third-party cookies that help us analyze and understand how you use this website. These cookies will be stored in your browser only with your consent. You also have the option to opt-out of these cookies. But opting out of some of these cookies may affect your browsing experience.
Necessary cookies are absolutely essential for the website to function properly. This category only includes cookies that ensures basic functionalities and security features of the website. These cookies do not store any personal information.
Any cookies that may not be particularly necessary for the website to function and is used specifically to collect user personal data via analytics, ads, other embedded contents are termed as non-necessary cookies. It is mandatory to procure user consent prior to running these cookies on your website.
