Doe mee en Stop #ExpresDefect

In ons vorig blogartikel kon je lezen waarom mijnbouw nooit ‘groen’ zal zijn of op een ‘verantwoorde’ manier kan worden uitgevoerd. Daarom moeten we de nood aan nieuw ontgonnen grondstoffen drastisch verminderen. We kunnen niet op dezelfde manier metalen en mineralen blijven ontginnen.  We moeten een halt te roepen aan praktijken zoals geplande veroudering. Deze, in onze wegwerp samenleving vaak toegepaste praktijk, houdt in dat de industrie doelbewust producten ontwerpt met een beperkte levensduur, bijvoorbeeld door reparatie te bemoeilijken of onmogelijk te maken. Dit leidt tot enorme verspilling en verhoogt de nood aan nieuw ontgonnen grondstoffen.

Laten we ons een alternatieve toekomst voorstellen, een toekomst waarin niet-hernieuwbare grondstoffen in de bodem worden gehouden, waar ze thuishoren. Laten we onze beleidsmakers ervan overtuigen om in te zitten op circulariteit en geplande veroudering te stoppen! 

 

Oplossingen en uitdagingen op EU-niveau

Op niveau van de Europese Unie bestaat er het Sustainable Products Initiative(SPI). Sommige onderdelen van het SPI zijn veelbelovend, waaronder de uitbreiding van minimumvereisten inzake ecologisch ontwerp tot het ‘breedste productassortiment’. De vereisten zullen betrekking hebben op productaspecten zoals repareerbaarheid, duurzaamheid en ecologische en CO2-voetafdruk. 

De EU moet echter verder gaan dan dat. Duurzaamheid in het SPI is beperkt tot milieueffecten, zonder rekening te houden met de sociale dimensie. Producten die voldoen aan de voorgestelde criteria voor ecologisch ontwerp, maar die op het gebied van mensenrechten slecht scoren, zijn volgens de definitie van de Europese Commissie ‘duurzaam’. Het huidige voorstel is dus niet ambitieus genoeg. De Commissie wil slechts vier productreguleringen per jaar invoeren vanaf 2024. Ondanks het feit dat een kwart van de CO2 reductiedoelstellingen van 2020 gaan over het design en energieverbruik van producten, laten ecolabels en wetgeving betreffende deze zaken lang op zich wachten en is er een gebrek aan doeltreffende middelen. 

Vlaanderen pionier? 

Aangezien Vlaanderen zich in Europa profileert als koploper op het gebied van circulariteit, vinden wij dat de Vlaamse overheid het voortouw moet nemen om te pleiten voor sterke regelgeving voor circulaire ICT op Europees niveau. Herstelbaarheid, consumenten ondersteuning, controle en recycleerbaarheid zijn sterke mechanismen om dit te bereiken. Bekijk hier onze eisen aan de Vlaamse regering. Door deze te implementeren zou Vlaanderen een koploper zijn op het gebied van circulariteit in Europa en kunnen we duidelijke signalen geven aan onze Europese politici. 

CTRL ALT DELETE, reset het systeem

Met onze Ctrl Alt Delete: Stop #ExpresDefect campagne pleit CATAPA voor strenge regels om ervoor te zorgen dat elektronische producten een ecologisch design krijgen, repareerbaar zijn en gemaakt worden om lang mee te gaan. Tachtig procent van de impact van de levenscyclus van een product zit immers in de ontwerpfase. CATAPA eist een CTRL ALT DELETE, een reset van het systeem: 

CTRL – CONTROLE & transparantie op de productie van ICT
ALT – ALTERNATIEVE wetgeving die geplande veroudering aan banden legt
DELETE – DELETEN van de productie van toestellen met een te korte levensduur

 

Doe mee en Stop #ExpresDefect

Wil je zelf ook actie ondernemen? 

Roep jouw gemeente op om het CTRL ALT DEL charter te ondertekenen. Zo krijgt onze campagne meer gewicht en vecht je samen met ons om geplande veroudering en al haar negatieve effecten tegen te gaan. Door het charter te ondertekenen, engageert jouw stad of gemeente zich om het ‘goede voorbeeld’ te geven door duurzame ICT aan te kopen en ICT op een doordachte manier te gebruiken. Ze engageren zich ook om de lokale herstel- en maakeconomie in hun stad of gemeente te stimuleren. 

U kunt ook een klacht indienen over uw kapotte elektronische apparaten op onze website! De klachten zullen worden verzameld om de Vlaamse overheid en de EU te sensibiliseren en onder druk te zetten om een sterke regelgeving te implementeren. 

Klaar om in actie te komen? Sluit je aan bij onze beweging of engageer je in één van de vermelde acties. Meer informatie daarover vind je hier. 

CATAPA verovert de Ghelamco Arena: GO CIRCULAR – STOP #EXPRESDEFECT.

Van 30 mei tot en met 5 juni zal de Ghelamco Arena in Gent voor een keer geen reclame van KAA Gent vertonen. Wel een slogan die past binnen de CTRL ALT DEL-campagne van CATAPA. Deze gaat door in het kader van de ‘European Green Week’, een initiatief van de Europese Commissie, dat op dezelfde dagen plaatsheeft in Brussel.

Met onze campagne, die we in Vlaanderen en Brussel voeren, willen we ‘geplande veroudering’ aankaarten en liefst zo snel mogelijk doen verdwijnen. Geplande veroudering is een methode die vooral toegepast wordt in de ICT-sector, waarbij producten bewust ontworpen worden met een beperkte levensduur. Wie heeft nog niet meegemaakt dat een gsm na een update plots veel trager functioneert? Of nog een voorbeeld; de printer die het begeeft en de herstelkosten zijn hoger dan een nieuwe aan te schaffen. Zo bestaan er talloze methoden die de industrie hanteert om jou zoveel mogelijk nieuwe toestellen te laten kopen. Daarom ook onze hashtag #expresdefect. 

Wat je vooral moet onthouden is dat al die elektronica je handen vol geld kost en heel veel zeldzame (kritieke) metalen bevat. Daarover straks meer. Maar wat heeft dat te maken met Europa en de European Green Week? De European Green Week zal focussen op drie belangrijke aspecten van de ‘Green Deal’, namelijk; circulaire economie, nuluitstoot en biodiversiteit. Op het eerste zicht kan je dit initiatief enkel toejuichen maar er zit een behoorlijke adder (zeg maar python) onder het gras. 

 

De ‘Green Deal’: Een oplossing die er geen is.

Over de Green Deal zegt de Europese commissie dat het een pad is naar een ‘duurzame en transformatieve groeistrategie’. En daar loopt het mis, uit de voorbije tweehonderd jaar hebben we geleerd dat groei en duurzaam niet samengaan. Integendeel, groei houdt in dat we de aarde plunderen om aan grondstoffen te geraken die nodig zijn om die eindeloze groei in stand te houden. Het delven van die grondstoffen leidt dan weer tot ecologische, klimatologische en sociale rampen.

Wat bedoelt de EU Commissie dan juist met een ‘transformatieve’ groei? Wel, de Commissie neemt de juiste beslissing om het tijdperk van fossiele brandstoffen achter ons te laten. Maar enkel en alleen om dat in te ruilen voor een tijdperk waarin grootschalige mijnbouw de drijvende kracht zal worden achter de groei-economie.  Zoals eerder gezegd leidt ontginning van grondstoffen zoals goud, koper, lithium, boraat, coltan … (de lijst is eindeloos) tot grote schade voor mens en milieu. Getuige daarvan zijn de vele ongevallen met toxische stoffen, die gebruikt worden in de mijnbouwindustrie, waardoor honderden hectaren grond onbewoonbaar worden, rivieren vervuild en mensen vergiftigd.

Maria Nyuberg beweerde op het (Re)mining Symposium het volgende: “Zelfs als we erin slagen om het recycleren van kritieke metalen drastisch te verhogen, zal het nog steeds niet genoeg zijn om aan de vraag te voldoen, die nodig is om de groene transitie mogelijk te maken”. Men ruilt dus het ene kwaad (fossiele brandstoffen) in voor het andere (het ontginnen van zeldzame aardmetalen). Nochtans zijn er aanwijzingen genoeg die waarschuwen dat het groeiscenario op een dood spoor zit. Zo publiceerde het European Environmental Bureau (EEB) een rapport dat stelt dat Europa tegen 2050 haar materiaal-consumptie moet verminderen met 65% als we een klimatologische ramp willen vermijden. 

Afhankelijkheid van kritische metalen en strategische autonomie

We weten nu dat Europa het ‘eindeloze groeiscenario’ niet wil loslaten en we daarvoor enorme hoeveelheden kritische ruwe metalen zullen nodig hebben. De vraag is natuurlijk: waar gaan we die halen? Europa heeft al langer door dat afhankelijkheid van andere continenten om aan grondstoffen te geraken geen goed idee is. Kijk wat er gebeurt met onze energieprijzen sinds de oorlog tussen Rusland en Oekraïne. Daarom heeft de Europese Commissie beslist dat we onze eigen (lees Europese) voorraden van kritische metalen moeten aanspreken. Of met andere woorden, meer mijnbouw in het Europese continent. 

Duurzame en verantwoorde mijnbouw, het sprookje dat maar niet wil verdwijnen

Volgens de mijnbouwindustrie en de Europese Commissie kan mijnbouw op een  duurzame manier gebeuren met respect voor milieu en mens. Onderzoeken en berichtgeving bewijzen het tegendeel. Rio Tinto, een mijnbouwgigant die al meerdere keren negatief in het nieuws kwam (google eens ‘Mijnbouw Rio Tinto accident’) en eigenaar van het Servische ‘Jadar Lithium Mine’ heeft 40% van alle land rond de mogelijke mijnbouwsite opgekocht. Dat kon door samenwerking met het stadsbestuur van Loznica die gronden onteigende, en de grondbestemming van ‘landbouw of bosbouw’ naar ‘industriegrond’ omtoverde. Een andere tactiek om de bewoners weg te jagen was het sterk verhogen van grondbelasting. Dit gebeurde nog voor het mijnbouwproject werd goedgekeurd. Als antwoord kwam de bevolking massaal dagenlang op straat tot president Vučić zich genoodzaakt zag om de vergunning voor het mijnbouwproject in te trekken. 

De gebeurtenissen rond mijnbouw in landen als Noord-Ierland, Servië (maar ook Spanje en Griekenland) tonen aan dat mijnbouw altijd leidt tot schade. Is het nadeel niet voor de omgeving dan wel voor de gemeenschappen die slachtoffer zijn van mijnbouw. Conclusie? Groene mijnbouw of duurzame mijnbouw bestaat helemaal niet, een sprookje dus.

Meer weten over de alternatieven en wat jij kan doen in Vlaanderen of Brussel? Ontdek het in onze volgende blog. 

En El Nombre Del Litio – Schone energie, voor wie?

En El Nombre Del Litio – Schone energie, voor wie?

Ik ben degene die door de heuvels kronkelt

kijkend naar het leven dat groeit

Met ogen van water die de geboorte en dood van de tijd zien

Ik genees de wonden van het zijn

Dood me niet en vergiftig me niet

Maak me geen deel van dat lijden

Jij bent de dood, ik ben het leven

Jij bent het lithium, ik ben het gevoel van de pacha

Water!

CATAPA hield op 29 maart een vertoning van de documentaire ‘En el Nombre del Litio’ in Studio Skoop in Gent, als onderdeel van het Belmundo Festival 2022. 

Tachtig procent van ‘s werelds lithiumreserves bevinden zich in de ‘Lithiumdriehoek’; de zoutvlakten die Argentinië, Bolivia en Chili met elkaar verbinden. De film toont de desastreuze gevolgen van lithiumwinning voor de inheemse gemeenschappen van de Salares Grandes. Voor de productie van één ton lithiumcarbonaat is twee miljoen liter water nodig. En waar gaat dit lithium naartoe? Elk elektrisch voertuig, dat centraal staat in de “groene overgang” van de EU van benzine- en dieselvervoer, bevat 4,5 kilogram lithium.

“¿Energía limpia para quién?” (Clean energy for who?) (Clemente Flores, El Moreno)

Na de vertoning werden de deelnemers door Yblin Escobar Roman (CATAPA) uitgedaagd om na te denken over de verbanden tussen de documentaire en de materiële consumptie binnen de Europese Unie en België. Onder het mom van ‘groene mijnbouw‘ schetst de Critical Raw Materials-lijst van de EU een strategie voor de bevoorrading van meer dan dertig gedolven hulpbronnen, zoals lithium, die ‘nodig’ worden geacht voor de groene transitie. Om de ‘groene overgang’ te financieren, zal de EU tegen 2050 zestig keer meer lithium nodig hebben voor batterijen voor elektrische voertuigen en energieopslag dan nu het geval is. 

Elektrische voertuigen zijn niet de oplossing voor onze klimaatcrisis. Ons streven naar ‘groene mobiliteit’ is doordrenkt van dezelfde extractivistische logica die onze planeet beschouwt als een onuitputtelijke hulpbron die moet worden ontgonnen en gedomineerd door de mensheid. Maar dit gaat voorbij aan de fundamentele tegenstrijdigheid: 

We cannot mine our way out of the climate crisis

Deze tegenstrijdigheid is de kern van ‘El Nombre Del Litio’. Door de barre omstandigheden zijn alleen micro-organismen aangepast om te overleven in het Salarbekken. Onder de salars leven kolonies, of “bossen” van micro-organismen die zich bezighouden met fotosynthese, en die al meer dan 3,5 miljard jaar als koolstofput fungeren, zuurstof afgeven en onze ozonlaag creëren. In naam van de klimaatcrisis onttrekken transnationale bedrijven echter enorme hoeveelheden water aan het bekken, waardoor juist de micro-organismen die ons voortbestaan op Moeder Aarde mogelijk maken, worden uitgehongerd en vernietigd.

Een rechtvaardige overgang naar toegankelijk, CO2-neutraal vervoer

In plaats van de status quo te handhaven door over te schakelen op elektrische auto’s, vereist een rechtvaardige overgang een fundamentele reorganisatie van onze steden en gemeenschappen in de richting van emissievrij openbaar, niet particulier vervoer. Vervoer is verantwoordelijk voor 27% van de wereldwijde uitstoot. C40 Cities stelt dat om de opwarming van de aarde tot 1,5°C te beperken, het gebruik van openbaar vervoer in steden tegen 2030 verdubbeld moet zijn.

Desondanks zullen de jongste plannen van De Lijn toezien op de verwijdering van 1 op 7 bushaltes in Gent – ongeveer 200 in totaal. Zonder Bushalte Straat, een actiegroep die campagne voert tegen deze veranderingen, stelt dat dit onvermijdelijk oudere en minder mobiele burgers zal verhinderen om de stad te betreden en te doorkruisen.  

Een rechtvaardige overgang naar het recht om nee te zeggen

In de documentaire wordt ook benadrukt dat een rechtvaardige overgang vereist dat inheemse en lokale gemeenschappen het recht hebben om nee te zeggen tegen mijnbouw. Lokale gemeenschappen moeten niet alleen het beslissende, wettelijk bindende woord hebben over het lot van mijnbouwprojecten, dit moet ook worden gerespecteerd.

Ik ben geboren op het platteland,

ik ben de zoon van een boer

Ik verdedig mijn traditie,

van heel het Argentijnse noorden

Mijn vader is de Chañi berg

Mijn moeder de witte Salar

Tijdens de documentaire bespreken de inheemse gemeenschappen Kachi-Yupi (letterlijke vertaling: zoutsporen), een document dat zij collectief hebben opgesteld voor het consultatieproces. Samen met internationale wetten over vrije, voorafgaande en geïnformeerde toestemming (Free, Prior and Informed Consent), eist dit document dat mijnbouwbedrijven toestemming moeten vragen aan alle inheemse gemeenschappen van het Salinas Grandes en Laguna de Guayatayoc bekken voordat ze verder gaan met een activiteit of project. Ondanks beloften werd het document nooit geformaliseerd in een officieel decreet. In plaats daarvan droeg de Argentijnse staat het eigendom van de gronden over aan JEMSE om zonder toestemming lithium te gaan winnen voor “ontwikkeling”.

“Als gemeenschappen niet actief deelnemen aan de staat, is de staat zinloos” (Clemente Flores, El Moreno)

Bedrijven streven ook naar een ‘Social Licence to Operate’ door gemeenschappen te verdelen met valse beloften van banen, ontwikkeling en veiligheid. In de documentaire beloofde EXAR dat de lithiumwinning de plaatselijke gemeenschap direct en indirect zo’n achthonderd banen zou opleveren, en dat gedurende meer dan dertig jaar.

Grootschalige mijnbouwprojecten mogen dan op korte termijn banen opleveren, de verwoesting op lange termijn is niet te vergelijken. Het verlies van water verstoort de pastorale landbouw, een activiteit waarop de gemeenschap al duizenden jaren vertrouwt. Als de mijnbouwprojecten eenmaal zijn afgerond, gaan ook de banen mee en blijft een door geweld en conflicten besmette en verscheurde gemeenschap achter.

“Mijnbouw is brood voor vandaag, maar honger voor morgen” (Gil Cruz, Susques)

In reactie hierop hebben de inheemse gemeenschappen van de Salinas Grandes en de Lagune van Guayatayoc zich gemobiliseerd om te protesteren tegen de schending van het internationale recht inzake inheemse rechten, tegen het feit dat de lithiummijnbouwbedrijven die actief zijn op het grondgebied van de Quebraleña geen collectieve vergadering hebben geraadpleegd en tegen het feit dat ze een einde hebben geëist aan alle mijnbouwactiviteiten in het gebied. 

“Ik geef mijn leven voor de Salar. Ik kan dit niet accepteren. Als jullie willen, dood mij dan eerst. Dan zullen jullie door de Salar gaan.” (Veronica Chavez, Santuario Tres Pozos)

Onze overgang naar duurzame energie moet niet alleen groen zijn, maar ook rechtvaardig. Dit kan niet worden bereikt via ons huidige pad van voortgezet extractivisme, dat niets anders belooft dan vernietiging. We staan op een tweesprong. In plaats van lithium te winnen voor elektrische auto’s, moet onze samenleving gebaseerd zijn op sociale en ecologische rechtvaardigheid, waarbij de winning van niet-hernieuwbare hulpbronnen niet langer nodig is.

Water, klein water

Ze roepen me en ze denken aan me

Water, klein water,

Ze zeggen tegen mij als ik voorbijga

Bescherm onze plaats

Nou chayadita mijn ziel zal blijven 

Met de dans van de suri’s zal ik stoppen

Met de draf van de vicuñas zal ik volgen

Met de condor zal ik vliegen

In de regen over de Andes zal ik terugkeren

Jallalla! 

 

En El Nombre del Litio is geproduceerd door Calme Cine & FARN, en geregisseerd door Tian Cartier, Martín Longo en Pía Marchegiani. Je kunt meer lezen over de film en de inheemse gemeenschappen die strijden tegen de winning van lithium op hun website: https://enelnombredellitio.org.ar 

*Deze documentaire werd vertoond in het kader van Cinema Belmundo 2022. Cinema Belmundo is een samenwerking tussen verschillende organisaties die films vertonen om een impact te maken. Dit jaar bestaat het samenwerkingsverband uit Studio Skoop Cinema, 11.11.11, Amnesty International, BOS+, Broederlijk Delen, Dierenartsen Zonder Grenzen, FOS ngo en JEF.

Geschreven door Catapista Connor Cashell

Bronnen:

An Van Bost (2021) ‘Ghent action group fights to preserve bus stops in and around Ghent with symbolic action’, VRT, 21 June. Available at: https://www.vrt.be/vrtnws/nl/2021/06/21/een-deel-bushaltes-in-en-rond-gent-dreigt-te-verdwijnen/ [Accessed 30 March 2022].

Bankwatch Network (2021). Raw Deal: Does the new EU development model mean more of the same destructive mining? Available at: https://bankwatch.org/wp-content/uploads/2021/01/RAW_DEAL.pdf [Accessed 30 March 2022].

C40 Cities, International Transport Workers’ Federation (2021). Public transport global coalition statement. Available at: https://www.c40.org/wp-content/uploads/2021/11/Global-coalition-statement-ENG.pdf [Accessed 30 March 2022]

En El Nombre Del Litio (2021) Directed by T. Cartier, Longo. M and Marchegiani.Pía [Film]. El Salvador, Argentina: Calme Cine.

European Commission (2020) ‘Critical Raw Materials Resilience: Charting a Path towards greater Security and Sustainability’. Available at: https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX:52020DC0474 [Accessed 30 March 2022]

European Environmental Bureau, Friends of the Earth Europe (2021) 

‘Green mining is a myth’: the case of cutting EU resource consumption. 

Available at: https://eeb.org/wp-content/uploads/2021/10/Green-mining-report_EEB-FoEE-2021.pdf 

[Accessed 22 March 2022].

FARN & Calma Cine (2021) En el Nombre Del Litio. Available at: https://enelnombredellitio.org.ar/home-2-en/. [Accessed: 30 March 2022].

Kachi-Yupi (2015) Salt Traces: Free, Prior and Informed Consultation and Consent Procedure for the Indigenous Communities of the Salinas Grandes and Laguna de Guayatayoc Basin. Available at: https://naturaljustice.org/wp-content/uploads/2015/12/Kachi-Yupi-Huellas.pdf [Accessed 30 March 2022]. 

United Nations, Department of Economic and Social Affairs: Indigenous Peoples (2016) Free Prior and Informed Consent – An Indigenous Peoples’ right and a good practice for local communities – FAO. Available at: https://www.un.org/development/desa/indigenouspeoples/publications/2016/10/free-prior-and-informed-consent-an-indigenous-peoples-right-and-a-good-practice-for-local-communities-fao/ [Accessed 30 March 2022]

Zonder Bushalte Straat (2022) [Facebook]. Available at: https://www.facebook.com/zonderbushaltestraat/ [Accessed 30 March 2022].

Speakers Tour 2022 Overzicht

Speakers Tour 2022 Overzicht

De Speakers Tour 2022 was een groot succes! Heel erg bedankt dat jullie dit mogelijk hebben gemaakt! Wat een prachtige editie.

Dit jaar nodigde Catapa twee milieuactivisten, Mirtha en Rosas uit Cajamarca, Perú, uit om te praten over hun strijd en om deze onder de aandacht te brengen.

Zij deelden hun verhaal over de strijd tegen grootschalige mijnbouw in Perú en vertelden hoe het opkomen voor hun rechten gepaard gaat met het risico en de angst om geïntimideerd, gestigmatiseerd en vervolgd te worden. Tijdens hun bezoek spraken zij met studenten, lokale en Europese politici, de pers, maatschappelijke organisaties en geïnteresseerde burgers.

Laten we alles eens samenvatten:

Eindelijk is de dag aangebroken: onze gasten zullen in België aankomen. In tijden van Covid is dit geen gemakkelijke opdracht. Wanneer Rosas, Mirtha en Maxime in Cajamarca, Perú, op het eerste vliegtuig naar Lima moeten stappen, wordt Mirtha en Maxime de toegang geweigerd. Rosas kan er wel door en legt zijn eerste transcontinentale reis helemaal in zijn eentje af! Gelukkig vinden we vluchten om Maxime en Mirtha de volgende dag op een vliegtuig te krijgen. ‘s Avonds gaan we Rosas ophalen op Brussels Airport, maar hij komt niet op de verwachte tijd door de aankomsthal! Dan horen we dat zijn vlucht uit Lima vertraging heeft en dat hij zijn aansluitende vlucht heeft gemist. Vier uur later dan gepland, komt hij toch eindelijk aan! Wat een avontuur, welkom in België Rosas, zo benieuwd naar al je verhalen en de wijsheid die je met ons gaat delen.

Aankomst Mirtha & Maxime:

Goed nieuws, we hebben gehoord dat Mirtha en Maxime deze keer wel aan hun reis konden beginnen en in de avond zullen aankomen. Met Rosas zijn we al begonnen met de voorbereidingen voor de presentaties die hij tijdens zijn verblijf hier zal geven. Het lijkt wel of hij de zon heeft meegenomen, want sinds zijn aankomst hebben we alleen maar strakblauwe luchten en zonneschijn gehad. Hij heeft ons zoveel te vertellen en ook veel vragen te stellen. ‘s Avonds worden Mirtha en Maxime eindelijk opgehaald aan het station van Gent. We vieren het met een berg Belgische frieten. Onze sprekers zijn eindelijk herenigd, de tour kan beginnen!

EEB Evenement

Onze Peruaanse milieuactivisten, samen met inheemse vertegenwoordigers uit Rusland en Guatemala, komen bijeen met Europarlementariërs om hun verhalen te delen over hun strijd in de frontlinie om hun gemeenschappen te beschermen tegen destructieve mijnbouwprojecten.

Zij eisen een strengere wetgeving op het gebied van batterijen, waarin de stemmen en ervaringen van de getroffen gemeenschappen een centrale plaats innemen. In het kader van de “social licence to operate” (SLO), een niet-bindende vrijwillige verbintenis tot “goede praktijken”, kunnen bedrijven hun activiteiten groenwassen. Internationale vrijwillige normen voor verantwoord ondernemen hebben geen effect gehad op milieu- en mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketens.

De delegatie benadrukte dat koper, bauxiet en ijzer binnen de voorgestelde due diligence-verplichtingen moeten blijven vallen. Zij vestigde ook de aandacht op de noodzaak om verplichtingen inzake klimaateffecten op te nemen.

Lees het volledige artikel hier!

Publieke actie

“Het volk verkondigt dat water leven is, omdat mijnbouw vervuilt en verontreinigt…”

Als men aan Cajamarca denkt, denkt men aan Carnaval. Als carnavalshoofdstad van Peru is het niet verwonderlijk dat we deze carnavalscultuur ook terugvinden in de strijd van de activisten tegen de mijnbouwbedrijven. Er zijn tientallen carnavalsliedjes geschreven over de verdediging van het water en de mensenrechten. Kunst is een van de krachtigste vormen van protest, en dat is al honderden en honderden jaren zo. Muurschilderingen, liederen, verhalen, poëzie, schilderijen, alle vormen van kunst kunnen krachtige manieren zijn om te protesteren. Denk aan de impact die Máxima Acuña had toen ze haar verhaal zong toen ze de Goldman Environmental Prize won in plaats van het te vertellen…

En het is dat stukje Cajamarca-cultuur en kunst als krachtige manier van protest, dat we op de eerste vrijdag van onze Speakers Tour naar het Sint-Pietersplein in Gent haalden. We zongen typische carnavalsverzetsliederen uit Cajamarca over de verdediging van hun rivieren, meren en land als opening van onze tournee en uit solidariteit met Cajamarca. ¡Agua si, oro no! 

KICK-OFF

Na deze mooie publieksactie kon de Tour echt van start gaan! In een mooi kader in de Sint-Pietersabdij kwamen we allemaal samen om onze gasten voor het eerst echt te leren kennen. Na enkele leuke introducties door Truike als mede-organisator van de Speakers Tour, Charlotte, als partnercoördinator, en Maxime als GECO in Cajamarca, kregen we eindelijk de kans om de verhalen van Mirtha en Rosas uit eerste hand te horen!

Mirtha, directeur van onze partner GRUFIDES, vertelde ons over de schoonheid van Cajamarca, een district in de noordelijke Andes van Peru, en hoe het te lijden heeft onder mijnbouwactiviteiten. 23,9%, bijna een kwart van Cajamarca, is al verkocht aan mijnbouwbedrijven! Mirtha vertelde ons over de gevolgen van deze mijnbouwactiviteiten in haar regio, in een zeer emotionele toespraak, en liet ons allemaal zien waarom we moeten blijven vechten tegen mijnbouwprojecten.

Toen was het de beurt aan Rosas. Rosas komt uit de Vallei van Condebamba in Cajamarca. Hij vertelde ons hoe hij zijn leven heeft gewijd aan de strijd tegen formele, informele en illegale mijnbouwprojecten in zijn regio, hoe hij maandenlang in de bergen heeft doorgebracht te midden van duizenden van zijn collega’s en hoe hij het mijnbouwbedrijf heeft doen vertrekken, en hoe hij al 5 keer aan de schandpaal is genageld omdat hij zijn land verdedigde. Hij vertelde ons hoe de producten uit zijn vallei volledig vervuild zijn met zware metalen, en hoe deze producten worden geëxporteerd en zelfs in Carrefour in België worden verkocht! Hieruit blijkt eens te meer dat de strijd tegen de mijnbouw niet iets van ver weg is, maar iets dat ons allemaal aangaat, want ook wij eten deze vervuilde avocado’s. ¡La lucha es de todxs! (De strijd is van ons allen)

Ontbijt met een Rebel

Het eerste publieke evenement van de tour! Een traditioneel onderdeel: het jaarlijkse Ontbijt met een Rebel, onderdeel van het Gentse Belmundo Festival! Samen met partners FOS, GAPP, Linx+ & Cubanismo plaatsten we 6 rebellen rond aparte tafels. De rebellen hadden allemaal een interessant persoonlijk verhaal met een link naar mensen- en natuurrechten. De deelnemers konden genieten van een Palestijnse brunch, terwijl ze luisterden naar deze inspirerende verhalen. Twee van die rebellen waren Rosas & Mirtha! Hun verrijkende verhalen toonden de sterke verwevenheid tussen mensen- en natuurrechten, vanuit een Peruaans perspectief.

Toeristische uitstap in Gent

Onze gidsen Alberto en Silke namen Mirtha en Rosas mee op rondleiding in Gent. Beiden waren zeer geïnteresseerd in hoe de stad aan het veranderen is in een meer voetgangers- en fietsvriendelijke stad. En hoe het watersysteem in Gent werd heraangelegd met het oog op recreatie en duurzaamheid. We dronken een warme chocolademelk en aten Belgische wafels om op te warmen! 

Bel-LATAM Netwerk 

Mirtha nam deel aan haar eerste Bel-LatAM Netwerk bijeenkomst op het kantoor van 11.11.11. Ze was verrast door de vele mensen die Grufides kennen en al eerder met Mirtha Vasquez hebben samengewerkt. Mirtha was zeer enthousiast over de film waarin Maxima Acuña uit Cajamarca voorkomt, om zo ook de connectie te maken met de vertoning hier in Brussel. Mirtha eindigde de bijeenkomst met het delen van vele verhalen en anekdotes over de analfabeten die getroffen worden door de mijnbouw en die zeer kwetsbaar zijn in hoe ze zichzelf kunnen beschermen omdat ze geen toegang hebben tot de Spaanse taal, documenten of gegevens. En hoe mijnbouw wordt voorgesteld als nodig voor de zogenaamde “groene overgang”, maar in werkelijkheid weer hun grondgebied aantast.  Onze internationale steun is meer dan ooit nodig.

Studenten Evenement Leuven 

Rosas reisde naar de KU Leuven om een treffende getuigenis af te leggen over de impact van verschillende mijnbouwprojecten op zijn gemeenschap en hun collectieve verzet. In de tweede helft van het evenement werden de studenten uitgedaagd om de banden tussen het extractivisme en hun universiteit in vraag te stellen.

Lees het volledige artikel hier!

Strategische vergadering Perú WG

De leden van de Peru WG kwamen voor de eerste keer in levende lijve bijeen!!! We hadden de kans om rechtstreeks van Rosas te horen over de huidige situatie in de Valle de Condebamba, waar de gemeenschappen worden bedreigd door informele mijnbouw en we luisterden naar Mirtha die ons bijpraatte over de nieuwe bedreigingen van de ondergrondse mijnbouw die Yanacocha wil beginnen. Daarna hebben we gebrainstormd over verdere activiteiten die de Working Group kan ondernemen om de strijd van onze vrienden te steunen.

Ronde Tafel

Op 8 maart, ter gelegenheid van Internationale Vrouwendag, hebben we geluisterd naar de getuigenissen van defensoras uit Peru, Colombia en Nederland/Bolivia. Zij deelden verhalen over klimaatactivisme en hun ervaringen en strijd binnen de verdediging van hun territoria, om solidariteit te bevorderen en verschillende strijden voor gerechtigheid met elkaar te verbinden. Ze spraken ook over de vitale rol van vrouwen in het activisme.

Studenten evenement in Antwerpen

Rosas geeft een krachtige getuigenis aan studenten van de Universiteit Antwerpen. Na een vraaggesprek nemen de studenten deel aan een burgerraad, waarin ze zich kritisch uitlaten over de band tussen mijnbouw en hun universiteit. Willy gidst Rosas door Antwerpen en ze dineren nadien in het restaurant Via Via.

Ontmoeting met Quinoa

Mirtha had een ontmoeting met Quinoa, een van de partners van Grufides, om de lopende projecten van Grufides voor te stellen, een update te geven over de huidige situatie in Cajamarca en het programma te bespreken van het zomerproject van Quinoa voor een groep Belgische vrijwilligers.

Boerderij bezoek

Rosas had een ontmoeting met boeren van Boerenforum, een collectief van boerenorganisaties die in Vlaanderen een reeks agro-ecologische methoden toepassen, om kennis en praktijken uit te wisselen. Agro-ecologie is niet alleen een praktische wetenschap waarbij geen chemicaliën en pesticiden worden gebruikt, maar ook een sociale beweging. Agro-ecologie roept op tot de volledige ontmanteling van het industriële voedselsysteem en de groene revolutie, met zijn focus op voedselproductie en winst boven toegang en de rechten van de natuur.

De delegatie bezocht verschillende boerderijen in de regio, waaronder een bio-zuivelboerderij die een verscheidenheid aan agro-ecologische producten maakt, waaronder zijn eigen heerlijke ijs! De delegatie deelde hun ervaringen met het werken binnen een verscheidenheid aan landbouwsystemen en omgevingen. Ze bespraken ook verschillende barrières die de verdere schaalvergroting van agro-ecologie in zowel de Europese Unie als Peru in de weg staan, waaronder toegang tot technische kennis en expertise, financiële steun, land, water en schadelijke wetgeving die destructieve industriële landbouw voorrang blijft geven op het milieu.

H-LEP en NEMO 

Mirtha en Rosas namen deel aan een deskundigenpanel op hoog niveau (H-LEP) over het recyclen van mijnafval, georganiseerd door het EU Horizon 2020 NEMO-project. Mensen uit de academische wereld, de industrie, het maatschappelijk middenveld, de Europese Commissie en de Verenigde Naties zaten samen met onze Peruaanse gasten aan tafel op zoek naar een mondiaal perspectief op de herwaardering van mijnbouwresiduen. Mirtha was uitgenodigd als spreker en presenteerde de realiteit van het mijnafval en de strijd van de gemeenschap in Cajamarca. Ze eindigde haar presentatie met vier aanbevelingen voor de Europese Commissie:

  • bescherm de mensenrechten
  • zorg voor zinvolle participatie van de gemeenschap
  • geef de gemeenschap de kracht om inheemse kennis te erkennen en en nieuw leven in te blazen.

Na Mirtha’s presentatie presenteerden de andere drie sprekers een voorstel voor het recyclen van mijnafval in Bolivia, de recycling van mijnafval in Zweden en de levenscyclusbeoordeling om de impact van het recyclen van mijnafval te evalueren.

Na de presentaties namen Mirtha en Rosas deel aan rondetafelgesprekken om hun perspectieven en ervaringen verder toe te lichten. Hun ontmoeting was voor velen een reality check van de situatie aan het begin van onze metaalvoorzieningsketen.

Yes to Life No to Mining netwerk 

Mirtha ontmoette gelijkgestemde activisten van het Yes to Life No to Mining netwerk (YLNM) in de middag en avond. Het was een internationale hybride bijeenkomst, met mensen uit Brussel, het Verenigd Koninkrijk, Finland, Spanje, België, Ierland, Bolivia, Peru, en nog veel meer Europese en niet-Europese landen. Het doel van de bijeenkomst was het op één lijn brengen van inzichten en strategieën over het “Recht om Nee te Zeggen” (RTSN – Right To Say No). Mirtha beschreef pijnlijk de afwezigheid van het RTSN in Cajamarca en Perú in het algemeen en beschreef levendig de gevolgen van deze leemte. Ons begrip van de RTSN groeit snel, net als de vraag naar meer metaal voor de groene transitie om klimaatverandering te bestrijden. We moeten nog veel leren, maar we weten zeker dat gemeenschappen als Cajamarca, en mensen als Mirtha en Rosas, het heft in eigen handen moeten hebben als het gaat om beslissingen over de winning van hun hulpbronnen en de kwaliteit van hun leven. Zij moeten het recht hebben om nee te zeggen. #R2SN

Lunch met het stadsbestuur van Gent

Die dag hadden we een lunchvergadering met onze sprekers en mensen van de Stad Gent, waaronder een onderminister van internationale samenwerking!

Meer daarover hier!

Pago a la tierra (Betaling voor het land)

Op de laatste zaterdagochtend, een zonnige ochtend die aankondigde dat de lente er eindelijk aankomt, namen we een bus naar een piepklein veerbootje om het natuurreservaat van de Leie te bezoeken en onze Speakers Tour af te sluiten met een intieme ceremonie, een “pago a la tierra”. In de Peruaanse cultuur bedank je tijdens deze “pagos a la tierra” de Aarde voor alles wat ze je gegeven heeft en vraag je om je ook in de toekomst te blijven helpen. We lieten wat typisch Peruaans voedsel rondgaan, zaden uit Cajamarca, bloemen, natuurlijke producten, en Cajamarcaanse instrumenten, en uitten onze dankbaarheid voor deze laatste twee weken, voor alles wat we geleerd en gedeeld hebben, en beloofden dat we deze strijd altijd samen zullen voortzetten.

Tripje naar Brugge

Rosas en Mirtha bezochten Brugge en waren gefascineerd door de charme van deze kleine stad in Vlaanderen: het historische centrum, de geplaveide straten… We hadden een lekkere lunch en deelden daarna opnieuw een wafel! Het was een erg leuke dag waarin we anekdotes van de tour deelden.

Restart Party

CATAPA heeft samen met Bos+, Repair&Share, De Transformisten en Avansa op de Restart Party in Antwerpen een voorproefje gegeven van hoe een systeem zonder groei eruit zou zien.

Terwijl reparateurs in het Repair Café probeerden om elektro-apparaten weer aan de praat te krijgen, ging onze workshop dieper in op de gevaren van geplande veroudering voor mens en milieu. We stonden stil bij de acties die nodig zijn om politici en bedrijven wakker te schudden en de reset-knop in te drukken. Rosas en Mirtha deelden hun verhaal en na afloop gingen we naar de gezellige Kringwinkel van @Circuit.

Einde van de Tour

De tournee is voorbij. Heel erg bedankt dat jullie dit mogelijk hebben gemaakt! Wat een prachtige editie. Dank aan jullie allen die op vele verschillende manieren geholpen hebben. Wat een voorrecht om ze deze keer hier te hebben gehad en wat een vreugde om het met zovelen te hebben kunnen delen.

DANK AAN ALLE GEWELDIGE CATAPISTAS!!!! Voor de geweldige organisatie! En de superleuke activiteiten en initiatieven!!!

Thank you volunteers!

Week van de Vrijwilliger 2022

Week van de Vrijwilligers. Deze week is het de Week van de Vrijwilligers in België, een moment om dankbaar te zijn voor en stil te staan bij al het werk van alle vrijwilligers die al jaren meewerken om het CATAPA-project mogelijk te maken.

Duizendmaal Dank!!!!

Zoals elk jaar mogen we ook twee vrijwilligers verwelkomen in het kader van het Europees Solidariteitskorps (ESC), een door de Europese Commissie gefinancierd programma dat jongeren de kans geeft om in heel Europa vrijwilligerswerk te doen in sociale en milieuprojecten. Het biedt een inspirerende en stimulerende ervaring voor jonge mensen die zich willen ontwikkelen, willen helpen en bijleren.

Op dit moment zijn er in België een groot aantal vrijwilligers die werken aan verschillende projecten, die worden beheerd door JINT (Nationaal Agentschap voor Erasmus+ Jeugd).

Onze twee ESC-vrijwilligers van 2021-22, Connor en Laura, werden uitgerekend deze week uitgenodigd om deel te nemen aan een bijeenkomst met hen. Er wordt ruimte gecreëerd voor vrijwilligerstraining, om internationale mensen te ontmoeten en om een zinvolle en leerzame ervaring op te doen.

Binnenkort meer foto’s!

Heb je zelf ook leuke #catapistas foto’s? Stuur ze naar communication.sc@vzw.catapa.be! Of deel ze via social media met #catapistas & vergeet ons niet te taggen op Instagram @catapa_vzw of op Facebook @catapa.belgium.

Ben je zelf een catapista? Laat horen wat je graag zou willen dat we in de toekomst organiseren! Deel je ideeën via dit formulier.

Word ook een Catapa vrijwilliger!

Hartelijk dank en tot ziens!

Speaker’s Tour 2022 – Activiteitenoverzicht

De volgende editie van CATAPA’s Speakers Tour komt eraan!

Van 3 tot 13 maart hebben we twee Peruaanse gasten op bezoek in België: Rosas Duran Carrera, een boer en activiste uit de Valle de Condebamba in Cajamarca, en Mirtha Villanueava, directrice van onze partnerorganisatie GRUFIDES.

Hun dagen zullen gevuld zijn met bewustmakings-, netwerk- en lobbyevenementen. Ze zijn hier om hun strijd tegen grootschalige mijnbouw in Peru te delen en om te vertellen hoe het opkomen voor hun rechten gepaard gaat met het risico en de angst om geïntimideerd, gestigmatiseerd en vervolgd te worden. Tijdens hun bezoek zullen ze spreken met studenten, lokale en Europese politici, de pers, maatschappelijke organisaties en geïnteresseerde burgers.

Hier kan je een overzicht vinden van de activiteiten waar je hen persoonlijk kan ontmoeten:

 

4.03: Kick-Off Speaker’s Tour + Publieke Actie

4 maart 2022, 18u45, Gent. 

We beginnen met een interne receptie om met onze beweging de Peruaanse gasten een warm welkom te heten. Met deze festiviteit willen we de tour officieel van start laten gaan. Oude en nieuwe Catapista’s en CATAPA’s partners zijn van harte welkom. Heb je je nog niet ingeschreven? Doe dat dan snel door dit formulier in te vullen: https://forms.gle/v1DBtAh72NNGLqFw8

De Kick Off begint om 19u30, maar net daarvoor (om 18u45) verzamelen we al op het Sint-Pietersplein in Gent voor een publieke actie! Tijdens deze actie zingen we protestliederen uit Cajamarca, maken we muziek en eisen we dat milieurechtenverdedigers beschermd moeten worden en dat de Right to Say No geïmplementeerd wordt! Als je je inschrijft voor de kick off, ontvang je ook alle informatie over de actie.

 

06.03: Ontbijt met een Rebel 

6 maar 2022, 9u30, Gent

Het is een traditie geworden, ons jaarlijkse Ontbijt met een Rebel! Na een coronapauze vorig jaar, gaan we er dit jaar weer voor! Kom op 6 maart luisteren naar vijf rebellen met inspirerende verhalen uit alle hoeken van de wereld, terwijl je kan smullen van het vegetarisch ontbijtbuffet. 

Meer info hier.

 

8.03: Round Table: DEFENSORAS. Tierras que resisten en manos de mujeres

8 maart 2022, 19u30, Brussel

Vrouw zijn en tegelijkertijd opkomen voor onze planeet houdt uitdagingen in waarmee vrouwelijke milieuactivisten overal te wereld mee worden geconfronteerd.

Op 8 maart luisteren we naar de getuigenissen van Defensoras uit Peru, Colombia en Nederland/Bolivia. Zij zullen hun ervaring met klimaatactivisme delen en vertellen over de strijd voor de bescherming van hun leefomgeving. Zo willen we solidariteit bevorderen en verschillende strijden voor rechtvaardigheid met elkaar te verbinden. De Defensoras zullen het ook hebben over de vitale rol van vrouwen in het activisme.

Doe mee aan dit gezellige rondetafelgesprek en laat je sterken door de verhalen van hoop en verzet van deze inspirerende Defensoras!

Meer info over dit evenement hier.

 

 

7, 9 & 10.03: Evenementen voor studenten

Onze Peruviaanse gasten zullen een bezoekje brengen aan drie universiteiten/hogescholen om er op vier evenementen hun ervaringen te delen met studenten.  Hun getuigenissen worden gevolgd door een interactieve sessie, waarin we enkele verbanden zullen leggen tussen de universiteit/hogeschool en de mijnbouwproblematiek. Samen zullen we brainstormen over oplossingen en manieren bedenken om deze oplossingen voor te leggen aan de rector!

Drie van deze vier evenementen zijn openbaar! Ook niet-studenten zijn welkom om deel te nemen. Hier is een overzicht:

 

12.03: Re-Connect Restart Party

12 maar 2022, 14u, Antwerpen

Rosas & Mirtha zullen hun verhaal delen op de Re-Connect Restart Party op 12 maart! Dit is een Repair Café met allerlei interessante workshops en sessies, dat plaatsvindt in Circuit te Antwerpen. Rosas & Mirtha leggen uit waarom de Right to Repair en de transitie naar een meer circulaire manier van produceren en consumeren van metalen cruciaal is om de nood aan nieuw ontgonnen grondstoffen te verminderen.

Meer info kan je hier vinden. 

 

Dit jaar werkt CATAPA samen met Gent Fair Trade voor de Speaker Tour-activiteiten die in Gent plaatsvinden.

ALLE EVENEMENTEN

Duizenden boeren zetten mijnbouwproject in Peru stop

Artikel geschreven door Maxime Degroote

Negen dagen. Zo lang duurde de staking in Hualgayoc, Peru, voordat duizenden boeren hun gelijk haalden en mijnbouwproject Anta Cori van het bedrijf Anta Norte haar operaties moest stopzetten. Negen dagen van kou, conflicten met de politie en slapen op 4000 meter hoogte. Wereldblogster Maxime Degroote maakte er twee van mee.

Op 17 januari 2022 werd een staking uitgeroepen in Hualgayoc, Cajamarca, in het noorden van Peru. Negen maanden geleden startte mijnbouwbedrijf Anta Norte daar haar operaties, zonder overleg met de lokale bevolking. Die moet nu de gevolgen dragen. De inwoners zien hun water vervuild worden, hun dieren sterven, hun gezondheid achteruit gaan, en hun inkomsten verdwijnen. En dat pikken ze niet langer. Anta Norte moet weg.

Duizenden boeren verzamelden zich die eerste dag en zetten hun kampement op naast het mijnbouwproject. In de media was er bitter weinig over terug te vinden. De stakers werden afgeschilderd als rebelse protesteerders die volledig in hun ongelijk waren, of er werd geschreven dat er slechts vier man kwam opdagen en de hele staking niks voorstelde.

Lees het volledige artikel op MO Magazine

Studie-en Lobby-werkgroep

Wij zijn verheugd de lancering aan te kondigen van CATAPA’s nieuwe Studie- en Lobby-werkgroep. De Werkgroep zal baanbrekend onderzoek verrichten en lobbyen rond de volgende thema’s;

 

Onderzoeksthema 1: Geplande Veroudering: Ctrl Alt Del Campagne

Ons huidige lineaire model van consumptie en productie is een drijvende oorzaak van de klimaatcrisis. In dit “wegwerp”-model plaatst de drang naar grenzeloze productie en consumptie van elektronica kwantiteit boven productkwaliteit.

Producten worden gemaakt met een beperkte levensduur (geplande veroudering) of het ontwerp maakt reparatie moeilijk of onhaalbaar. Sommige producten zijn ontworpen om te falen, met systeemfouten die doelbewust zijn ingebouwd om de levensduur te verkorten. Dit is een doelbewuste strategie van de elektronica-industrie om gebruikers ertoe aan te zetten “nieuwe en verbeterde” producten te kopen. Dit is geplande veroudering.

Om een einde te maken aan geplande veroudering is een beleidswijziging op Vlaams en EU-niveau nodig. De planeet heeft dringend nood aan sterke politici die bereid zijn om zich uit te spreken tegen de elektronica-industrie en een strikte regelgeving in te voeren die multinationals verplicht ecologisch ontworpen producten te produceren. Elektronische producten moeten repareerbaar zijn en gemaakt zijn om lang mee te gaan, in plaats van wegwerpproducten die gemaakt zijn om snel kapot te gaan en regelmatig vervangen te worden. 

 

Onderzoeksthema 2: Europese strategie voor Kritische Grondstoffen

CATAPA streeft naar een wereld waarin de winning van niet-hernieuwbare grondstoffen niet langer noodzakelijk is. Om dit te bereiken is een fundamentele transformatie van onze samenleving en relatie tot de natuur nodig. 

Onder het mom van “groene mijnbouw” schetst de lijst van kritieke grondstoffen van de EU een strategie voor de bevoorrading van meer dan dertig ontgonnen grondstoffen, zoals lithium, die “noodzakelijk” worden geacht voor de groene transitie.

Om een dergelijke toegenomen vraag naar grondstoffen veilig te stellen, is de uitbreiding van mijnbouwactiviteiten in de EU nodig. Meer mijnbouw zal leiden tot ernstige negatieve sociaalecologische gevolgen, zoals mensenrechtenschendingen, vervuiling en verlies van land. De overgang naar hernieuwbare energie moet op een rechtvaardige manier gebeuren. 

 

Onderzoeksthema 3: Het recht om nee te zeggen

Een rechtvaardige overgang houdt in dat lokale gemeenschappen het recht hebben om nee te zeggen tegen mijnbouwprojecten. Onder de ‘social licence to operate’ (SLO), een niet-bindende vrijwillige verbintenis tot ‘goede praktijken’, kunnen bedrijven hun activiteiten groenwassen. Lokale gemeenschappen beschikken niet over een juridisch instrument om zich te verzetten tegen ongewenste mijnbouwprojecten. 

Wanneer lokale gemeenschappen hun toevlucht nemen tot directe actie om zich tegen mijnbouwactiviteiten te verzetten, worden zij weggestuurd, als terroristen bestempeld en geconfronteerd met ernstige repressie en schendingen van de mensenrechten. In 2020 werden 227 milieuactivisten vermoord.

Bovendien stelt het systeem voor de beslechting van geschillen tussen investeerders en staten (Investor-State Dispute Settlement – ISDS), dat is ingebed in internationale handelsovereenkomsten, bedrijven in staat om staten, voornamelijk in het Zuiden, aan te klagen wegens verzet tegen voorgestelde mijnbouwprojecten.

Het ISDS-systeem moet worden ontmanteld. Er moeten eerlijkere, democratische raadplegingsmechanismen komen. Lokale gemeenschappen moeten de beslissende, wettelijk bindende stem hebben over het lot van mijnbouwprojecten. 

 

Onderzoeksthema 4: Alternatieven voor extractivisme

We leven in een tijdperk van crises. De huidige mantra en schijnoplossingen van eindeloze groei, consumptie en onderwerping van de natuur drijft de planeet richting sociaal-ecologische ineenstorting.

Dus, wat is de oplossing?

Om die sociaal-ecologische ineenstorting te vermijden, moeten we gedurfde alternatieven, zoals Degrowth, durven bedenken en belichamen. Onze economie moet gebaseerd zijn op sociale en ecologische rechtvaardigheid. We moeten onze relatie met de natuur herstellen en onze co-existentie met de natuur erkennen. 

 

Doe mee!

Deelname aan de Studie- en Lobbywerkgroep biedt je de mogelijkheid om je onderzoeks- en lobbyvaardigheden te verbeteren. Je werk zal CATAPA’s visie en missie ondersteunen, en zal gepubliceerd worden op onze website en social media platforms. 

Er zal binnen de werkgroep ook gelegenheid zijn om andere projecten te ontwikkelen, zoals een Open Journal, Book Club, Symposia en meer!

Aanmelden: https://forms.gle/sw7i6tm2ZmNojxzm7  

Wil je meer informatie? Neem contact op met connor.cashell[at]catapa.be  

Wegwijzers richting duurzamere ICT in Vlaanderen

De afgelopen jaren is er in Vlaanderen heel wat pionierswerk verricht op vlak van duurzame ICT. Als overheden zelf het goede voorbeeld geven en een kader creëren voor ICT-aankopers, dan kunnen ze van circulaire economie en maatschappelijk verantwoord ondernemen de norm maken. Hier lees je onze beleidsaanbevelingen om dat waar te maken.

Onhoudbare berg e-waste

“Milieu-impact van ICT groter dan gedacht: productie weegt zwaarst door”, zo titelde Knack enkele weken geleden. ICT is niet meer uit ons leven weg te denken, maar we staan zelden stil bij de grote impact op mens en milieu van al die laptops en smartphones. Zo gaat de ontginning van grondstoffen voor ICT (zoals lithium en de “conflictmineralen” goud, tin, tantaal en wolfraam) vaak gepaard met mensenrechtenschendingen en ecologische destructie wereldwijd.

ICT is vandaag ook verantwoordelijk voor ongeveer 3,7% van de mondiale CO2-uitstoot, evenveel als die van de luchtvaart. Tussen de 60 en 85% van de ecologische impact en de CO2-uitstoot komt voort uit de productiefase. Op slechts enkele decennia tijd werd een enorme en nog steeds groeiende markt gecreëerd van producten met een korte levensduur, die door hun design slechts beperkt gerecycleerd kunnen worden, met als gevolg een enorme berg e-waste.

Het huidige model, met een grootschalige verspilling van grondstoffen, stuit vroeg of laat op harde grenzen. We zullen zowel onze overconsumptie van ICT moeten aanpakken, als een markt moeten creëren voor écht duurzame producten. In de toekomst zullen we ICT-toestellen kopen die gemaakt zijn om veel langer gebruikt te worden, die makkelijk hersteld en geüpgraded kunnen worden. Na een eerste leven worden de toestellen als refurbished opnieuw verkocht, waardoor ze weer als nieuw functioneren. Ook zullen alle toestellen op de markt zo ontworpen zijn dat alle kritieke grondstoffen makkelijk gerecycleerd kunnen worden. Dat is vooralsnog een utopie in de geglobaliseerde ICT-markt van vandaag. Ter illustratie: het marktaandeel van de fairphone bedroeg twee jaar geleden nog maar 0,00308 procent.

 Vlaanderen voorop in circulaire economie

Europa is zich van deze uitdaging bewust, en formuleerde een aantal actiepunten in het Circular Economy Action Plan en het Sustainable Products Initiative. Vlaanderen ziet zichzelf als voorloper van de circulaire economie. Door voorop te lopen in de creatie van een duurzame ICT-sector kan Vlaanderen veel toegevoegde waarde, nieuwe businessmodellen en lokale jobs creëren.

“Green Procurement” ofwel duurzame overheidsopdrachten zijn een belangrijke hefboom om markten te creëren van duurzame producten. Overheden kunnen door hun marktmacht een ondubbelzinnig signaal sturen aan leveranciers, en de meest duurzame offertes systematisch voortrekken. Samenwerking tussen aankoopdiensten over de grenzen heen kan die marktmacht bovendien vergroten: met dat doel ontstond het initiatief voor het “Circular & Fair ICT Pact”, een internationaal netwerk van ICT-aankopers. Ook de Vlaamse en federale overheden ondertekenden recent dit pact als “coordinating participant”.

Op het vlak van duurzame ICT werd de laatste jaren heel wat pionierswerk verricht in Vlaanderen: Fair ICT Flanders, een initiatief van CATAPA vzw in samenwerking met Ondernemers voor Ondernemers en Bond Beter Leefmilieu, ondersteunde en adviseerde in totaal dertig grote organisaties bij hun inspanningen om hun ICT-beleid duurzamer te maken. De verhalen van pilootorganisaties zoals KULeuven en de steden Gent en Leuven zijn hoopgevend. De vraag is nu hoe we deze ‘best practices’ opschalen.

Met de volgende beleidsaanbevelingen voor de Vlaamse overheid, maken we al een stevige sprong vooruit:

  1. Maak een ambitieuze vertaalslag van het Circular & Fair ICT Pact. Elke regio die toetreedt tot het pact als “coordinating participant”, verplicht zich ertoe om een “buyer group” op te richten, die de deelnemers toelaat om samen te leren en toegang te krijgen tot de criteria en best practices van het internationale netwerk. De Vlaamse overheid moet de gelegenheid te baat nemen om duurzame ICT definitief op de kaart te zetten. Zo kan men het pact best vertalen in becijferde doelstellingen, zoals duurzaamheidscriteria toegepast op 100% van de ICT-aankopen door organisaties die onder de Wetgeving Overheidsopdrachten vallen, tegen 2025.
  2. Maak duurzaamheidscriteria verplicht. Duurzame overheidsaankopen moeten de norm worden, en dat kan enkel wanneer overheidsinstellingen verplicht worden om een duurzaamheidsbeleid bij aankopen te voeren en dit via duidelijke criteria voor alle productgroepen. Dat gebeurt trouwens al in heel wat andere landen, zoals in Nederland, Italië en Noorwegen. Naast criteria rond ‘due diligence’ (uitsluiten van mensenrechtenschendingen in de toeleveringsketen) moeten ook ecologische en circulaire criteria een belangrijke parameter worden bij het toekennen van overheidsopdrachten. We bepleiten ook een aanpassing van de Wetgeving Overheidsopdrachten rond het verplicht opnemen van duurzaamheidscriteria in bestekken. Deze criteria moeten ook voldoende zwaar doorwegen in de eindbeslissing.
  3. Bouw een expertisecentrum uit om aankopers te ondersteunen. Om de expertise in duurzame overheidsaankopen verder uit te bouwen, adviseren we de Vlaamse overheid om een echt expertisecentrum uit te bouwen. Zodat aankopers de nodige ondersteuning krijgen bij het verduurzamen van hun ICT-aankoop. Een goed vergelijkingspunt is het Nederlandse “PIANOo”, een expertisecentrum waar 30 medewerkers aan de slag zijn.

We sluiten onze beleidsaanbevelingen af met een leidraad rond duurzaam ICT-beleid in de praktijk: een inspiratiebox met criteria die aankopers kunnen gebruiken bij de aankoop van ICT-toestellen, alsook basisrichtlijnen voor overheidsdiensten voor een duurzaam ICT-beleid. Daarnaast doen we voorstellen voor flankerend beleid om de circulaire economie op alle fronten te bevorderen, zoals maatregelen die de hersteleconomie bevorderen, en acties om bedrijfsleiders te sensibiliseren en te ondersteunen om circulaire businessmodellen toe te passen.

Artikel geschreven door Jeroen Fonteyn (BBL).